Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi Payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo‘lsin.

Ya’ni bu holatda o‘zi jumhur ulamolarning mazhabida erkak kishi “bo‘ldi, qaytdim” desa, ichida qaytib qoladi xotin. Xotin xohlamasin, xohlamasin qaytib qoladi. Bu jumhur ulamolarning mazhabi. Imom Ahmad mazhablarida erkak kishi xotiniga qaytish uchun isloh bilan yashash niyati bo‘lishi kerak.

Ya’ni, ya’ni shu yerda sharti borki, erlar xotinlarni mutlaqo qaytarib olishga haqli, xotindan so‘rab o‘tilmaydi. Qachon bu in aradu islaha, agar erkaklar islohni xohlasa. Bu odam hozir islohni xohladimi, xohlamadimi?

Ko‘rinishda islohni xohlagan yo‘q, xotinni “qaytarib oldim” deyapti-da: “Bor, onamdan uzr so‘ra, onam seni kechirish kerak”, va uni olib ketmayapti ham. Boshqa xotin olib, o‘zining hayotini yashayapti, sakkiz oydan beri bu yotibdi bu yoqda. Ya’ni islohni xohlagan, xotin qilaman degan odam shunaqa bo‘ladimi? Xotinni kelib olib ketmaydi. Shu holatda Imom Ahmad mazhabi bo‘yicha qaralsa, erkak qaytgan hisoblanmaydi.

“Qaytdim” desa, qaytib qolavermaydi. Qaytdim desa, isloh holatida bo‘lishi kerak. Isloh holati bo‘lmasa, u o‘sha talaqi davom etadi degan. Vallohu a’lam. Ya’ni agar bunday bo‘layotgan bo‘lsa, bu erkak boshqa xotin olib, o‘zining hayoti bilan yashayotgan bo‘lsa va sizni muallaqa qilib tashlab qo‘ygan bo‘lsa, nafaqa ham qilib bermasa, xotin qilib xotin qilmasa, uyga olib ketmasa, sharoit qilib bermasa — bu “seni xotinim qilib qoldim” deyish bilan bo‘lmaydi-da. Bu shariat bunaqangi narsaga ko‘nmaydi.

Vallohu a’lam. Bunaqa holatlarda o‘sha Imom Ahmad mazhabi bilan fatvo bersa, o‘rni bo‘ladi deb o‘ylayman. Ya’ni er xotinini qaytib olish uchun, albatta bir yaxshilikni istab, xotin qilaman degan niyatda bo‘lishi kerak. Xotin qilaman degan yaxshi niyatda bo‘lishi kerak.

Endi niyatini Xudo biladi, qadamni bilamiz, deyishingiz mumkin. To‘g‘ri. Lekin yaxshi niyatdagi er shunday bo‘ladimi? Mana qarang, xotinini olib ketmayapti-yu, olib ketmayapti-ku uni. Shuning uchun bu narsada “qayta” degan narsa bo‘lmaydi. Vallohu a’lam. Agar olmoqchi bo‘lsa u erkak, nikohlab olish kerak hozir bu xotinni.

Yangi nikohlab, bo‘lmasa bu ayolni iddasi tugagan hisoblanadi. Vallohu a’lam.