Bismillah, alhamdulillah va sallatu vassalamu ‘ala rasulillah, va ba’d.

Endi bu gaplarning noto‘g‘riligi o‘zi ochiq ko‘rinib turibdi. “Ilm olgan odamlar adashib ketgan” desa, unda ilm olmagan, ichkilikbozlik qilib yuradiganlar-chi? Bu adashish emasmi? Namoz o‘qimasa, aroq ichsa, bu ilmga qarshi bo‘lgan odam o‘ta ma’naviyatsiz, saviyasiz, qoloq hisoblanadi. Bu johil inson sanaladi.

Endi bu kishi johil. Siz ham unga duo qiling: Alloh taolo o‘zi insof bersin, tavfiq bersin. Siz ilm o‘rgansangiz, Allohning buyrug‘ini bajargan bo‘lasiz. Bunday holatlarda ota-onaga oq bo‘linmaydi. Allohga itoat qilish yo‘lida bo‘lgan ishlar ota-ona rozi bo‘lsa ham, bo‘lmasa ham davom ettiriladi. Chunki Allohning buyrug‘i ustundir.

Otangizning gaplari ochiqdan-ochiq noto‘g‘ri ekani ko‘rinib turibdi. “Ilm o‘rganib buzilib ketganlar ko‘p” degan fikr noto‘g‘ri. To‘g‘ri, ilm o‘rganaman deb yoki ilmli bo‘lib turib ham fitnaga uchrab qolish mumkin. Lekin bu — u odam ilm o‘rganganligi sababli emas, balki aslida fitnaga tayyor bo‘lganligi sababli ro‘y beradi.

Xuddi munofiqlar Rasululloh (s.a.v.)ga: “Bizni Rum diyori tomon olib bormang, u yerda Rum ayollari chiroyli bo‘ladi, biz o‘zimizni tiyolmay, fitnaga tushib qolishimiz mumkin,” — deb bahona qilganlariday. Alloh taolo bu haqda: “Ala fil-fitnati saqatu” (ya’ni: ular o‘zlari fitnaga tushib bo‘ldi) degan.

Shu tarzda, “ilmni o‘rganib fitnaga tushib qolasan” degan odam aslida o‘zi fitnada bo‘ladi. Ilm — fitnadan chiqish uchun o‘rganiladi. Ilm — bu dunyoda fitnadan, qabrda azobdan, oxiratda do‘zaxdan saqlovchi vositadir.

Foydali ilm — shudir. Biz “ilm” deganda mana shu foydali ilmni nazarda tutamiz. Biz o‘sha ilmni o‘rganishga harakat qilamiz. Boshqa narsalar faqat ma’lumot bo‘lib qoladi. Agar biror kishi o‘rgangan ilmiga amal qilmasa yoki ilm uni noto‘g‘ri yo‘lga boshlasa, bu — ilm o‘rganganidan emas, balki ilm yo‘qligi yoki niyatining buzuqligidan kelib chiqadi.

Aslida esa, ilm insonni ma’rifatga, yaxshilikka yetaklaydi.
Vallohu a’lam.