Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salavot va salomlar bo‘lsin.

Luqota nima?

Bu savol luqota masalasiga, ya’ni Islom fiqhida yo‘qolgan mulkka tegishli hukmlarga aloqador.

Luqota – egasi yo‘qotgan mol-mulk hisoblanadi. Islom dini inson mulkini saqlash va himoya qilishni o‘rgatadi, shu jumladan luqota – yo‘qolgan narsalarni ham.

Yo‘qolgan mulkning turlari

Agar mulk egasidan yo‘qolgan bo‘lsa, u quyidagi uch holatdan biriga tushadi:

1. Birinchi holat:

Ko‘pchilik ahamiyat bermaydigan narsalar, masalan, qamchi, non bo‘lagi, meva yoki tayoq. Bu holatda topgan odam uni e’lon qilmasdan o‘zida saqlab qolishi yoki ishlatishi mumkin.

Jobir (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) tayoq, qamchi va arqon kabi narsalarni olishga ruxsat berdilar.” (Abu Dovud rivoyati)

2. Ikkinchi holat:

Kichik yirtqich hayvonlar zarar yetkaza olmaydigan hayvonlar, masalan, tuya, ot, qoramol va xachir yoki uchadigan qushlar, tez harakatlanadigan kiyiklar yoki o‘zini himoya qila oladigan yirtqich hayvonlar (masalan, leopard). Bu turdagi hayvonlarni topib olish va saqlab qolish harom hisoblanadi.

Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) yo‘qolgan tuya haqida so‘ralganida dedilar:

“Bu sening ishing emas! U o‘z suvini topa oladi, daraxt barglarini yeb yura oladi, egasi uni topib olguncha o‘zini boqadi.” (Buxoriy va Muslim rivoyati)

Hazrati Umar (roziyallohu anhu) aytdilar:

“Kim yo‘qolgan hayvonni olsa, u adashgan odamdir.”

Bu qoidalar katta asbob-uskunalar, masalan, katta qozon, yog‘och, temir va boshqa buzilmaydigan narsalarga ham tegishli. Bunday narsalarni olish harom hisoblanadi, chunki ular yo‘qolib ketmaydi va o‘z joyida turaveradi.

3. Uchinchi holat:

Pul, yuk va yirtqich hayvonlardan himoyalanishga muhtoj bo‘lgan hayvonlar, masalan, qo‘y, yosh tuya yoki buzoq. Agar topgan odam bu narsalarni saqlab, egasini topish uchun e’lon qilishga ishonchi komil bo‘lsa, u holda uni olish joiz.

Yo‘qolgan pul, yuk va hayvonlarning turlari

Uch turga bo‘linadi:

 1. Yeyiladigan hayvonlar (qo‘y, tovuq, yosh tuya):

• Uni so‘yib yeyish mumkin, ammo egasi kelganda uning pulini to‘lash kerak.
• Uni sotib, pulini egasi uchun saqlash mumkin.
• Uni boqib turish mumkin, lekin u topgan odamning mulki bo‘lmaydi. Egasi kelib hayvonni olib ketganda, topuvchi uning boqishga sarflagan xarajatlarini qaytarib olish huquqiga ega.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) qo‘y haqida shunday deganlar:

“Uni ol, chunki u seniki yoki akangniki yoki bo‘lmasa, bo‘rining yemishidir.” (Buxoriy va Muslim rivoyati)

 2. Buzilib ketadigan narsalar (tarvuz, mevalar):

• Uni yeyish va qiymatini egasiga to‘lash mumkin.
• Uni sotib, pulini egasi uchun saqlash mumkin.

 3. Barcha boshqa mulk (pul, idish va h.k.):

 Bular omonat hisoblanadi va e’lon qilinishi shart.

• Agar topuvchi e’lon qilishga ishonchi bo‘lmasa, uni olish harom.
• Agar bir yil e’lon qilingan bo‘lsa, lekin egasi topilmasa, u topgan kishining mulkiga o‘tadi.

Yo‘qolgan pul topilganda nima qilish kerak?

 1. Topilgan narsani faqat ishonchli odam olishi mumkin. Agar u e’lon qilishga ishonmasa, uni olish harom. Aks holda, u birovning mulkini nojoiz olgan hisoblanadi.

 2. Aniq tafsilotlarni bilish shart:

• Mulkning qanday qopda yoki xaltada ekanligini bilish.
• Uning ip yoki bog‘ichlari qanday ekanligini bilish.

 3. Bir yil davomida e’lon qilish kerak:

• Birinchi hafta har kuni, keyin odatdagidek ma’lum joylarda e’lon berish lozim.
• Masjid ichida e’lon qilish harom, lekin eshik oldida e’lon qilish mumkin.

 4. Agar egasi tasvirlab bersa, uni unga berish shart.

 5. Agar bir yil davomida egasi topilmasa, uni topgan kishi ishlatishi mumkin.

 Lekin, egasi keyinroq kelib qolgudek bo‘lsa, unga qaytarib berish lozim.

Xulosa

Islom dini yo‘qolgan mulkga katta ahamiyat qaratadi va har bir musulmonning mulkini muqaddas deb hisoblaydi. Yo‘qolgan narsalarni topgan inson o‘zini ishonchli deb bilsa va e’lon qilishga qodir bo‘lsa, uni olishi mumkin, aks holda olishi harom.

Alloh hammamizni to‘g‘ri yo‘lda sobit qilsin!