Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salavot va salomlar bo‘lsin.

Bu savol juda muhim tarbiya va odob masalasidir. Qur’oni Karimda izn so‘rash faqat nomahramlarga emas, hatto mahramlar – ya’ni o‘z farzandlaringiz, aka-uka, ota kabi kishilarga ham taalluqlidir. Alloh taolo shunday deydi:

“Ey mo‘minlar, qo‘l ostingizdagi (qul va cho‘ralaringiz) hamda o‘zlaringizning balog‘atga yetmagan (bolalaringiz) uch vaqtda (huzuringizga kirish uchun) sizlardan izn so‘rasinlar — bomdod namozidan ilgari, peshin vaqtida (issiqdan) kiyimlaringizni tashlagan paytingizda va xufton namozidan keyin. (Bu uch vaqt) sizlarning avratlaringiz (ochiq bo‘lishi mumkin bo‘lgan vaqtlaridir). Ular o‘sha (vaqtlaridan) so‘ng (izn so‘ramay kirishlarida) sizlarga ham, ularga ham gunoh yo‘qdir. (Chunki) ular sizlarga, biringiz biringizga kelib-ketib turguvchisizlar. Alloh oyatlarni sizlarga mana shunday bayon qilur. Alloh bilim va hikmat Sohibidir.”
(Suratun-Nur, 58-oyat)

Demak, bu uch vaqt:

1. Bomdoddan oldin,

2. Peshin paytida,

3. Xuftondan keyin — alohida e’tibor berilishi lozim bo‘lgan shar’iy izn vaqtlaridir.

Bu oyat mahram bo‘lgan kishilar, xususan farzandlar, aka-ukalar, ota kabilarga ham izn so‘rashni o‘rgatmoqda. Chunki inson o‘z xonasida yechinib, dam olayotgan, holatini o‘zgartirgan bo‘lishi mumkin.

Rasululloh ﷺ aytganlar:

“Izn ko‘z uchundir.”
Ya’ni eshikni taqillatish yoki kirishga rozilik iznining maqsadi — ko‘z bilan ruxsat olishdir. Shuning uchun, hatto eshik yopiq bo‘lsa-da, kishi teshikdan qarasa, u ruxsatsiz kirgan hisoblanadi. Bu – beodoblik sanaladi.

Qiz bola nima qilishi kerak?

Agar siz ulg‘aygan, balog‘atga yetgan bo‘lsangiz va xonangizda maxfiy holatda bo‘lish ehtimolingiz mavjud bo‘lsa, mahramlaringizdan xonaga kirishda izn so‘rashlarini talab qilishingiz odobga zid emas. Bu – odobsizlik emas, balki shar’iy odob va or-nomusni himoya qilishdir.

Faqat bu masalani muloyimlik bilan, hikmat ila tushuntirish lozim. Masalan:

“Dadajon / akajon, iltimos, xonamga kirishda har doim eshikni taqillatib, javobimni kutib kirishingizni so‘rayman. Ba’zida noqulay holatda bo‘lishim mumkin.”

Bunday muomala – oilada odob va hurmatni mustahkamlaydi, o‘zaro e’tiborni oshiradi. O‘zingiz ham ehtiyot chorasi sifatida xonani ichkaridan qulflanadigan qilish haqida o‘ylashingiz mumkin.

Xulosa:

• Izn so‘rash faqat nomahramlarga emas, mahramlarga ham tegishli odobdir.

• Bomdoddan oldin, peshin vaqtida va xuftondan keyin – izn so‘rash shart bo‘lgan vaqtlardir.

• Qiz bolaning “labbay” degan javobi eshitilmasdan ichkariga kirib kelish – beodoblik sanaladi.

• Bunday hollarda, muloyim va hurmatli tarzda uydagilarga izn madaniyatini eslatish – tarbiya jihatdan muhim ishlardan biridir.

Vallohu A‘lam.