Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Nikoh paytida mahr sifatida nimaga kelishilgan bo‘lsa, o‘sha amal qilinadi. Sizning aytganingizdan tushunilishicha, nikoh paytida kelishilgan mahr — “Umraga olib borish” bo‘lgan. Bu joiz narsadir. Chunki mahr moddiy ham, ma’naviy ham bo‘lishi mumkin. Qur’onda ham Musa alayhissalom Shu’aybning qizi bilan nikohlanayotganda mahr sifatida xizmat qilishga kelishgan . Demak, umraga olib borish ham shar’an mahr bo‘lishi mumkin.

Nikohdan keyin uni o‘zgartirish to‘g‘ridan-to‘g‘ri shart emas. Agar kelin keyinchalik haj yoki oltin so‘rasa, bu endi mahr emas, balki oddiygina yangi talab yoki va’da bo‘lib qoladi. Asl vazifa — nikoh vaqtida kelishilgan “Umra”ni ado etishdir.

Ayol kishi mahr sifatida “har kuni gul olib kel” desa, bu ham mumkin, agar er-xotin rozilik bilan kelishsa. Lekin bu og‘ir shart bo‘lib qoladi. Chunki insonning har xil holatlari bo‘ladi: safar, kasallik, moliyaviy qiyinchilik. Bunday shart oxir-oqibatda erni bajara olmaslikka olib kelishi, keyin esa nizo chiqishi mumkin. Shuning uchun mahr urf-odatga, odilona va foydali narsalarga mos bo‘lishi maqsadga muvofiq. Har zamonda gul olib berish — yaxshi, lekin uni shart qilib qo‘yish to‘g‘ri emas.

Xulosa: Nikohda kelishilgan mahr “Umra” bo‘lsa, unga amal qilish kerak. Keyinchalik qo‘shilgan talablar asl mahr hisoblanmaydi. Gul olib berish shart emas, ammo rozilik asosida vaqti-vaqti bilan qilish yaxshi.

Vallāhu a‘lam.