Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Rasululloh ﷺ bu masalada shunday deganlar: “Faqat ikki toifadagi kishilarga havas qilish joiz.”

1. Alloh taolo ilm bergan odam. U bu ilmini o‘zi amal qilgan holda boshqalarga o‘rgatadi.

2. Alloh taolo mol bergan, va u molini faqat yaxshilikka, savobli ishlarga sarflaydi.

Agar kimdir shunday ilmli yoki saxiy kishini ko‘rib, “Qaniydi men ham boy bo‘lib, bu odam kabi ehson qilsam edi” yoki “Qaniydi men ham ilmli bo‘lib, odamlarga foydali bo‘lsam edi” desa – bu havas shar’iy jihatdan joiz, hatto maqtovli bo‘lgan havas sanaladi.

Ammo boshqa odamlarning hayotiga qarab “Sizga mazza”, deb havas qilinaversa, bu noto‘g‘ri bo‘lishi mumkin. Chunki u odam sizdan ham og‘ir hayot kechirayotgan bo‘lishi mumkin, siz esa bilmay “mazza” deyapsiz. Ko‘rinishdagina farovonlik aslida ichki azob bilan kechayotgan bo‘lishi ham mumkin.

Shuning uchun har qanday odamga havas qilish emas, balki haqiqiy foydali kishilarga havas qilish kerak. Qur’onda ham Alloh taolo kafirlarga va dunyo ahli bo‘lganlarga havas bilan qarashdan qaytargan:

Siz ko‘zlaringizni Biz (kofirlardan ayrim) toifalarni fitnaga solish uchun bahramand qilgan — hayoti dunyo go‘zalliklaridan iborat narsalarga tikmang! Parvardigoringizning rizqi yaxshiroq va boqiyroqdir. (Tāhā, 20:131)

Demak, havas qilishda ham mezon bo‘lishi kerak. Maqsadsiz havas – insonning saviyasizligidan, dunyoqarashidagi notekislikdan dalolat beradi. To‘g‘ri havas – ilmga va saxovatga asoslangan havasdir.

Vallohu a‘lam.