Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Bu holat fiqhiy jihatdan istisnō (buyurtma asosidagi savdo) ga o‘xshaydi. Istisnō — shariatda joiz bo‘lgan savdo turi bo‘lib, biror mahsulotni belgilangan xususiyatlarga ko‘ra oldindan buyurtma asosida tayyorlatish va sotib olishga aytiladi.

Masalan, Rasululloh ﷺ davrida odamlar usta tikuvchiga borib: “Menga mana shunday o‘lchamda, mana bunday matodan kiyim tikib bering,” deb buyurtma berishgan va pulini ham avvaldan to‘lashgan.

Ko‘p qavatli uy quruvchidan hali bitmagan uyni (aniq chizma, o‘lcham, joylashuv va materiallari ko‘rsatilgan holda) buyurtma asosida sotib olish ham xuddi shu istisnoga o‘xshaydi. Bu — joiz, agar:

• Qaysi qavatda, nechta xona, qanday reja va o‘lcham bo‘lishi aniq ko‘rsatilsa;

• Qurilish tafsilotlari va muddati oldindan kelishib olinsa;

• Kelajakda kelishmovchilik chiqmaydigan darajada shartlar aniqlashtirilgan bo‘lsa.

Ammo ikkinchi masala — hali qo‘lga olinmagan uyni yoki salamdagi hosilni boshqasiga sotish masalasi — bu ixtilofli (bahsli) hisoblanadi.

Ko‘pchilik ulamolar:

“Qo‘lingda yo‘q narsani sotish Rasululloh ﷺ tomonidan man etilgan,”
degan hadisga tayanib, hali qurilmagan (yoki hosil olinmagan) narsani sotish joiz emas, deydilar.

Ba’zilar esa, agar u odam bu narsa ustidan haq (huquq) egasi bo‘lsa, ya’ni uni olishga haqqi bo‘lsa, bu huquqni boshqa birovga majazi (huquqiy) tarzda topshirsa bo‘ladi, deb fatvo berganlar.

Xulosa qilib aytganda:

• Qurilmagan uyni oldindan sotib olish istisnō asosida joiz bo‘lishi mumkin,

• Ammo hali qo‘lga olinmagan uyni (yoki salamdagi hosilni) boshqasiga sotish ulamolar o‘rtasida ixtilofli, ehtiyotkorlik uchun bunga kirishmaslik afzal.

Vallohu A‘lam.