Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salavot va salomlar bo‘lsin.

Farishtalarni ko‘rish mumkinmi?

Farishtalarni Alloh yaratgan asl qiyofasidan boshqa ko‘rinishda ko‘rish mumkin. Bir qancha sahobalar farishtalarni inson qiyofasida ko‘rganliklari va bizdan oldingi ummatlarda ham bu holat isbotlangan.

Biz farishtalarni haqiqiy shaklida ko‘ra olamizmi?

Farishtalarni asl qiyofasida ko‘rish masalasiga kelsak, bu haqda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Jabroil alayhissalomni ikki marta asl qiyofasida ko‘rganlari va u zotning bu holatdan hayratda qolgani haqidagi xabarlardan boshqa dalil yo‘q. U zot Jabroil alayhissalomni katta hajmda, ulkan qanotlari bilan ko‘rganlar.

Umar ibn al-Xattob (roziyallohu anhu) rivoyat qiladilar:

“Biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga bo‘lganimizda, oldimizga kiyimi oppoq, sochlari qop-qora bo‘lgan bir kishi keldi. Uning ustida safar alomatlari sezilmasdi va uni hech kim tanimasdi. U kelib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning tizzalariga tizzalarini qo‘yib, qo‘llarini sonlariga qo‘yib o‘tirdi va: ‘Ey Muhammad, menga Islom haqida gapirib bering’, dedi… Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: ‘Ey Umar, bu savol beruvchi kimligini bilasanmi?’ dedilar. Men: ‘Alloh va Rasuli bilguvchiroq’, dedim. U zot: ‘Bu Jabroil alayhissalom edi. U sizning oldingizga diningizni o‘rgatish uchun kelgan’, dedilar.” (Muslim, 8)

Sa’d ibn Abu Vaqqos (roziyallohu anhu) rivoyat qiladilar:

“Uhud kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o‘ng va chap tomonlarida oppoq kiyim kiygan ikki kishini ko‘rdim. Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni himoya qilish uchun qattiq jang qilishdi va men ularni oldin ham, keyin ham ko‘rmaganman.” (Muslim, 2306)

Bu ikki kishi farishtalar edi.

Imom Suyutiy rahimahulloh aytadilar:

“Imom Navaviy bu hadisdan farishtalarni faqat payg‘ambarlar emas, balki sahobalar va avliyolar ham ko‘rishi mumkinligini tushunamiz. Farishtalar faqat Badr kuni jang qilmagan.” (Sharh Suyuti ‘ala Muslim, 5/317)

Yana bir misol – Jabroil alayhissalomning Maryam alayhissalomga ko‘rinishi va kal, moxov hamda ko‘r kishiga farishtaning ko‘rinish bergani haqidagi hadislar va boshqa sahih rivoyatlar bor.

Jinni ko‘ra olamizmi?

Jinlarni – ularning haqiqiy shaklidan tashqari, boshqa shaklda ham ko‘rish mumkin. Bunga quyidagi misollarni keltirish mumkin:

Abu Hurayra (roziyallohu anhu) rivoyat qiladilar:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam meni Ramazon zakotini qo‘riqlashga tayinladilar. Kimdir kelib, taomdan o‘g‘irlashga urindi. Men uni ushlab: ‘Men seni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga olib boraman!’ – dedim. U: ‘Men juda muhtojman’, – dedi… Hadisning oxirida shunday deyiladi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: ‘Albatta, u yolg‘onchi bo‘lsa ham, senga rost gapirdi. Ey Abu Hurayra, uch kechadan beri kim bilan gaplashayotganingni bilasanmi?’ Men: ‘Yo‘q’, dedim. U zot: ‘Bu shayton edi’, dedilar.” (Muslim, 2187)

Ibn Hajar rahimahulloh aytadilar:

“Bu hadisdan o‘rganganimiz shuki… shayton turli ko‘rinishlarda paydo bo‘lishi mumkin. Shuning uchun biz uni ba’zan ko‘rishimiz mumkin. Allohning: ‘Albatta, u sizni, u va uning qavmini siz ko‘rmaydigan joydan ko‘radi’ (A’rof 7:27) oyati esa, shayton o‘zining asl holida bo‘lganda ko‘rinmaydi, degan ma’noni anglatadi.” (Ibn Hajar, 4/489)

Shunday qilib, biz bilamizki, farishtalarni va jinlarni ularning asl qiyofasidan boshqa ko‘rinishda ko‘rish mumkin.

Chaqaloqlar farishtalarni ko‘ra oladimi?

Buni faqat bolalar ko‘rishi mumkin degan fikrga kelsak, biz bu haqda gapiradigan biron bir aniq matnni bilmaymiz. Bu g‘ayb masalasi bo‘lib, biz faqat dalillarga asoslangan holda biror hukm bera olamiz. Shu bois, buni tasdiqlovchi yoki inkor etuvchi hech qanday dalil yo‘q.

Vallohu A’lam