Bismillah,
Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.
Zakot olish halol bo‘lishi uchun inson Alloh taolo Qur’onda belgilagan 8 toifadan biriga kirishi kerak.
Alloh taolo Tavba surasida zakotning haqdorlarini shunday bayon qiladi:
۞ إِنَّمَا ٱلصَّدَقَـٰتُ لِلْفُقَرَآءِ وَٱلْمَسَـٰكِينِ وَٱلْعَـٰمِلِينَ عَلَيْهَا وَٱلْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِى ٱلرِّقَابِ وَٱلْغَـٰرِمِينَ وَفِى سَبِيلِ
ٱللَّهِ وَٱبْنِ ٱلسَّبِيلِ ۖ فَرِيضَةًۭ مِّنَ ٱللَّهِ ۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌۭ ٦٠
“Albatta, sadaqot (zakot) faqat faqirlar, miskinlar, zakot ishlariga mas’ul bo‘lganlar, qalblari Islomga moyil qilinadigan kishilar, qullarni ozod qilish, qarzdorlar, Alloh yo‘lida jihod qiluvchilar va yo‘lda qolib ketgan musofirlar uchundir.” (Tavba:60)
Shu sababli, kim zakot olishni da’vo qilsa, u yoki faqir, yoki miskin, yoki qarzdor bo‘lishi kerak.
Agar kimdir 10 yoshga to‘lmagan farzandiga deb yer sotib olib, endi zakot olishga haqliman desa, ulamolar buni qabul qilmaydi. Chunki u o‘zining asosiy ehtiyojlariga yetarli mablag‘ga ega, lekin mulkini boshqa maqsadda ishlatgan.
Zakot olish uchun quyidagi shartlar to‘liq bo‘lishi kerak:
- Faqir yoki miskin bo‘lishi – ya’ni asosiy ehtiyojlari (ovqat, kiyim, turar joy) uchun yetarli mablag‘ga ega bo‘lmasligi.
- Qarzdor bo‘lishi – o‘ziga va oilasiga yetadigan daromadi bo‘lsa ham, qarzlarini to‘lashga imkon topolmasa.
Agar kishi asosiy ehtiyojlarini ta’minlay olmasa, lekin ortiqcha mulkiga ega bo‘lsa (masalan, yer, qimmatbaho mashina), u avvalo shu mulkni sotishi kerak, keyingina haqiqiy muhtoj bo‘lsa zakot olishi mumkin.
Masalan, kimdir mashinasiz yashay olmasa, lekin juda qimmat mashinasi bo‘lsa, uni arzonrog‘iga almashtirib, ortiqcha pulini ehtiyojlariga sarflash lozim.
Xuddi shu kabi, kelajakda farzandiga uy qurish uchun yer sotib olgan kishi hozir ehtiyojmand deb hisoblanmaydi va zakot olishga haqli emas.
Xulosa:
Mulkini boshqa maqsadga sarflab, keyin zakot talab qilish joiz emas.
Avval ortiqcha mol-mulk sotilib, shundan keyin haqiqiy muhtoj bo‘lsa zakot olishga haqli bo‘ladi.
Vallohu A’lam.
