Allohga hamdlar bo’lsin.

Ko‘pchilik ulamolar (jumladan, to‘rt imom Abu Hanifa, Molik, ash-Shofeiy va Ahmad rahimahulloh) savdo mollaridan zakot berishni vojib deb hisoblaydilar.

Bunga Qur’on va Sunnat va sahobalarning so’zlaridan ko’p dalillar keltirdilar.

Ushbu dalil quyidagilarni o’z ichiga oladi:

1.. Alloh taolo marhamat qilgan oyatda: {Ey iymon keltirganlar, kasbingizning pokizalaridan va biz sizlar uchun yerdan chiqargan narsalardan infoq-ehson qilingiz}. (Baqara, 267).

Mujohid: «Bu savdo haqida nozil qilingan», dedi.

2.. Samura ibn Jundub roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bizni sotish uchun tayyorlagan narsamizdan zakot berishga buyurar edilar. Abu Dovud (1562) rivoyat qilgan. Ibn ‘Abd al-Barr hasan deb tasniflagan; al-Alboniy al-Irvada (827) da’if deb tasniflagan. Hofiz “at-Talxis”da (2/391) aytadi: “Uning isnodida noma’lum roviylar bor. An-Navaviy “al-Majmu’” (6/5)da aytadi: “Uning isnodida bir qancha roviylar borki, ularning maqomi noma’lum.

3.. ad-Doraqutniy va al-Hokim Abu Zarr (r.a.) aytdilar: «Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: «Tuyalarga zakot berilishi lozimdir», deganlarini eshitdim. qo’ylarga zakot beriladi; chorva uchun zakot; kiyimda zakot vojibdir…” Hofiz “at-Talxis”da (2/391) aytadi: “Uning isnodida ayb yo‘q. Iqtibosni tugatish. Uni Navaviy “al-Majmu”da (6/4) sahih deb baholagan.

Bu hadisni al-Hokim sahih deb baholagan, garchi bu haqda boshqalarning o’z e’tirozlari bor edi.

Bu hadis savdo mollaridan zakot berish vojibligiga dalolat qiladi, chunki kiyim-kechaklar savdo uchun bo’lmasa, zakot berilishi shart emas, shuning uchun hadisni shunga ishora qilib tushunish kerak.

4.. Buxoriy (1468) va Muslim (983) Abu Hurayra (r.a.) rivoyat qiladilar: “Rasululloh (s.a.v.) Umarni zakot yig‘ish va yig‘ish uchun yubordilar. Ibn Jamil, Xolid ibn Valid va Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning amakilari Abboslar berishni istamaganliklari aytildi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Ibn Jamilning xafa bo‘lishining sababi shundaki, u kambag‘al edi, keyin Alloh uni boy qilib qo‘ydi! Xolidga kelsak, siz Xolidga zulm qilyapsiz, chunki u qurol-yarog‘ va anjomlarini Alloh yo‘lida (jihod uchun) saqlayapti. Abbosga kelsak, men (uning zakotini) va yana shunchasini beraman».

An-Navaviy Sharh Muslimda shunday degan:

Tilshunoslarning taʼkidlashicha, aʼtaad soʻzi (bu yerda taʼminot sifatida tarjima qilingan) qurol-yarogʻ, minora va hokazo kabi urush qurollarini bildiradi. Hadisning ma’nosi shundaki, ular xoliddan zakot berishni so’raganlar, chunki ular savdo uchundir, u holda zakot farz bo’ladi. Lekin u ularga dedi: Men sizlarga hech narsa berishga majbur emasman. Shunda ular Payg’ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga Xolid zakot berayotganini aytishdi. Lekin u ularga: «Sizlar unga nisbatan zulm qilyapsizlar, chunki u ularni qo’lga kiritganiga bir yil o’tmay turib, Alloh yo’lida jihod qilish uchun ajratib qo’ygani uchun ularga zakot yo’q», dedi.

Balki, agar undan zakot vojib bo’lsa, uni bergan bo’lardi va ziqnalik qilmas edi, chunki u molini sadaqa yo’li bilan Alloh yo’lida ajratgan bo’lsa, qanday qilib u o’zining farzligini saqlaydi? berish? Bundan ba’zi ulamolar savdo mollaridan zakot berilishi lozimligini tushunishgan. Bu Dovuddan tashqari avvalgi va keyingi avlod olimlarining ko‘pchiligining fikridir. Iqtibosni tugatish.

5.. ash-Shofeiy, Ahmad, Abdur-Razzoq va ad-Daraqutniy Abu Amr ibn Himosdan, otasidan rivoyat qiladilar: “Men teri sotar edim, Umar ibn al-Xattob o‘tib ketdi. Menga: «Molingdan zakot ber», dedi. Men: “Ey amirul-mo‘min, bu shunchaki teri”, dedim. U zot: “Qiymatini aniqlang, keyin zakot bering”, dedilar. Al-Alboniy Irva al-G’alilda (828) da’if deb tasniflagan, chunki Abu ‘Amr ibn Himos noma’lum, ammo boshqa xabar buni qo’llab-quvvatlaydi.

6.. Abdurrahmon ibn Abdulqoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Men Umar ibn al-Xattob zamonlarida xazina (baytul-maol)ga rahbar edim. Odamlarga stipendiya berish vaqti kelganida, u savdogarlarning boyliklarini yig’ib, keyin yo’qligini ham, borini ham hisoblar edi. So’ngra bor narsadan ham bor narsadan ham, yo’qdan ham zakot olar edi. Ibn Hazm “al-Muhalla”da sahih deb tasniflagan (4/40).

7.. Bayhaqiy rivoyat qiladir: Ibn Umar (r.a.) aytdilar: “Tijorat uchun mo‘ljallangan mollardan boshqa zakot yo‘q. Ibn Hazm “al-Muhalla”da (4/40) va an-Navaviy “al-Majmu”da (6/5) sahih deb tasniflagan.

Bu dalillarning barchasi jamlanganda hukmning asosli ekanligini isbotlaydi. Har bir hisobot o’z-o’zidan olingan bo’lsa,

u munozaraga sabab bo’lishi mumkin, ammo bu dalillarning barchasi birlashtirilsa, bu unga kuch beradi.

Demak, ko‘pchilik ulamolar savdo mollaridan zakot berish vojib, vojib emas degan qarashlar esa g‘alati, degan fikrda.

Darhaqiqat, Ibn al-Munzir rahimahulloh rivoyat qiladilarki, uning vojibligi haqida ijmo bor edi va u zohiriylarning (savdo mollarida zakot vojib emas, degan) fikrini hisobga oldi. ilmiy konsensusga zid bo’lgan g’alati qarash sifatida.

Shayxulislom (rahimahulloh) aytdilar: “To‘rt imom va qolgan ummatlar – g‘alati qarashda bo‘lganlar bundan mustasno – savdogar muqim bo‘lishidan qat’i nazar, savdo mollaridan zakot berish vojib ekanligiga ijmo qilganlar. yoki sayohatchining qo’lida tovar bo’ladimi, ya’ni tovarlarni arzon bo’lsa sotib oladimi, so’ngra uni narxlar ko’tarilguncha saqlaydimi yoki do’konlardagi savdogarlar kabi chakana sotuvchimi va savdo tovarlari yangi kiyimmi? yoki ikkinchi qo’l kiyimlar; yoki ekinlar, mevalar, ziravorlar va boshqalar kabi oziq-ovqat; yoki kulolchilik va shunga o’xshash idishlar; yoki qullar; yoki u boqadigan ot, xachir, eshak, qo’y kabi hayvonlar va hokazo. Savdo tovarlari odamlarning yashirin boyligining ko’p qismini tashkil qiladi, chunki chorvachilik ularning ko’rinadigan boyliklarining katta qismini tashkil qiladi. Iqtibosni tugatish.

Majmu’ Fatavo Ibn Usaymin (25/45).

Alloh bilguvchidir.