Bismillah,

Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.

Bu yerda buyumni pulini bo‘lib-bo‘lib to‘lash nazarda tutilgan bo‘lsa, savolda naqd to‘lab olish va nasiya olish masalasi ko‘tariladi. Ulamolar aytishicha, aslida naqd savdo ham, nasiya savdo ham joiz, agar nasiya savdoda muayyan shartlar bajarilsa.

Nasiya savdo turlari:

1. Oddiy nasiya savdo – masalan, bir kishi mashinani bir yil muddatga sotib oladi va muddat tugaganda bitta to‘lov qilib berishi shart bo‘ladi. Bu nasiya savdo deyiladi.
2. Bo‘lib-bo‘lib to‘lash (bay’ at-taqsit) – masalan, bir kishi bir yil davomida har oy ma’lum summa to‘lab, mahsulotni sotib oladi.

Agar savolda aynan bo‘lib-bo‘lib to‘lash nazarda tutilgan bo‘lsa, u holda bu savdo aslida joiz hisoblanadi.

Nasiya savdoda asl qoidalar:

• Kelishilgan muddatdan kechiksa jarima to‘lashi kerak bo‘lgan shart mavjud bo‘lsa, bu harom hisoblanadi.
• Agar kelishilgan muddatda to‘lanmasa, qo‘shimcha foiz qo‘shiladigan shart mavjud bo‘lsa, bu ribo (foiz) bo‘lib, harom hisoblanadi.
• Kishi vaqtida to‘lashga qat’iy ishonchi bo‘lsa ham, ushbu shart mavjud bo‘lsa, savdo harom bo‘ladi.

Nasiya narxining naqd narxidan farq qilishi:

Ko‘pchilik o‘ylaydi-ki, naqd narx va nasiya narxi bir xil bo‘lsa, bu savdo joiz bo‘ladi. Aslida, nasiya narxi yuqori bo‘lishi tabiiy, chunki mahsulot muddatli to‘lov bilan sotilmoqda. Shariat bo‘yicha, nasiya narxini oshirishda muammo yo‘q, lekin:

• Naqd narx 10,000 bo‘lsa,
• 6 oy muddatli nasiya narx 12,000,
• 1 yillik nasiya narx 14,000,
• 2 yillik nasiya narx 16,000 bo‘lishi mumkin.

Bu joiz, faqat bitta variant tanlanib kelishilishi kerak. Agar bir yilga 12,000 so‘mga olaman deb kelishib, muddatda to‘lamasa, 2 yillik narxga mos ravishda 16,000 qilib to‘laysan deyilsa, bu ribo bo‘ladi.

Bank va tijoriy do‘konlar orqali nasiya savdolari:

Ko‘pchilik Rossiyada bank orqali buyum oladi, lekin banklarning aksariyatida kechiktirilgan to‘lovga qo‘shimcha foiz qo‘shish shartlari mavjud. Shu sababli, bu shakldagi nasiya savdo harom bo‘ladi. Agar musulmon birodarlar o‘rtasida foizsiz kelishuv asosida nasiya savdo amalga oshirilsa, bu joiz bo‘ladi.

Xulosa:

• Agar nasiya savdo foizsiz bo‘lsa va kelishilgan narx qat’iy belgilanib, shartlar shariatga muvofiq bo‘lsa, joiz.
• Agar muddatni o‘tkazib yuborish ortidan foiz yoki jarima qo‘shilsa, bu ribo va harom.
• Shartnoma imzolashdan oldin shartlarni yaxshilab tekshirish lozim.
• Eng yaxshi yo‘l – musulmon birodarlar o‘rtasidagi foizsiz nasiya savdo.

Vallohu A’lam.