Bundan bir necha yil avval bir tanishimning otasi undan 400 dollar qarz olgan ekan. Hozirga qadar bermay, “Bo‘ldi, o‘sha pullarni unut, axir men sening otangman-ku. Ota-bola o‘rtasida qarz degan narsa bo‘lmaydi”, deb aytyapti. Birodarim esa “Mayli, sadaqa bo‘lsin”, deb kechgan. Shariat bu holatga qanday qaraydi?
Agar ota haqiqatda ehtiyojmand bo‘lib, bolasi esa imkoniyatli bo‘lsa, bu holatda farzand molidan foydalansa bo‘ladi. Chunki Rasululloh ﷺ aytdilar: “Sen ham, moling ham otangnikidir.” (Ibn Mājah, 2291)
Ammo bu faqat ehtiyoj uchundir – ovqat, kiyim, davolanish kabi zaruratlar. Ehtiyojsiz holda, o‘z xohishiga ko‘ra olib ishlatish joiz emas. Masalan, farzandining mashinasini yoki mol-mulkini ota o‘ziga olib sotishi to‘g‘ri bo‘lmaydi.
Agar ota o‘sha pulni ehtiyoji uchun olgan bo‘lsa, bu holatda bu pulni qarz deb hisoblamaslik mumkin. Farzand esa buni sadaqa deb aytishdan ehtiyot bo‘lishi lozim. Chunki bu go‘yoki “men senga ehson qildim” degandek tuyuladi, bu esa ota-onaga hurmatsizlikka o‘xshab ketadi.
To‘g‘ri yondashuv: “Otam uchun, Alloh rizosi uchun berilgan narsa edi” deb ko‘ngilda uni sadaqa sifatida emas, silai rahm va xizmat sifatida qabul qilishdir.
Xulosa:
Agar ota ehtiyojmand bo‘lib olgan bo‘lsa – bu qarz emas, va farzand bunga minnat qilmasligi kerak. Vallohu a‘lam.