Bu aytilgan narsa hadis emas.
Bu — ba’zi salaflar va ba’zi imomlarning qoidasidir, ya’ni qiyos asosida aytilgan so‘z.
Tahorat va ro‘za haqidagi qoida:
Ulamolar aytishadi:
“Tahorat badandan chiqqan narsa bilan, ro‘za esa badanga kirgan narsa bilan buziladi.”
Bu qoida Rasululloh ﷺning amaliy hadislariga tayanadi:
-
Tahorat masalasida — chiqqan narsa (masalan, najosat, qon) sabab bo‘ladi.
-
Ro‘zada esa — kirgan narsa (masalan, ovqat, ichimlik, dori) sabab bo‘ladi.
Shundan kelib chiqib, ular “tahorat chiqish bilan, ro‘za kirish bilan buziladi” degan qoidani qo‘yishgan.
Endi savol: Namozda kulish chiqish emas-ku, unda tahorat nega buziladi?
Bu juda mantiqli savol.
Darhaqiqat, kulishdan hech narsa chiqmaydi. Shuning uchun bu qoida asosida tahorat buzilmasligi kerakdek tuyuladi.
Lekin ulamolar aytishadi:
“Bu masalada hadis kelgan, hadis sahih bo‘lsa — qoida buziladi.”
Xuddi tuya go‘shti yegan odamning tahorati sinadi degan hadisda bo‘lgani kabi (bu ham Hambaliy mazhabida amal qilinadi).
Demak, sahih hadis mavjud bo‘lsa, umumiy qoidaga qaralmaydi.
Hadis haqida:
Rivoyat qilinishicha:
Rasululloh ﷺ aytdilar:
“Kim namozda qahqah otib kulsa, tahoratini ham yangilasin va namozini ham boshqatdan o‘qisin.”
Hadisda aytilishicha, sahobalar masjidda namoz o‘qib turganlarida bir ko‘zi ojiz kishi old tomondan yurib kelib, quduqqa tushib ketgan. Shunda safda turgan ba’zi odamlar qahqah otib kulgan, shundan keyin Rasululloh ﷺ yuqoridagi so‘zni aytganlar.
Ammo ulamolar bu hadis haqida nima deyishadi?
Bu hadisni muhaddislar zaif (noaniq) deb baholashgan.
-
Birinchidan, Rasululloh ﷺning masjidlarida oldida quduq bo‘lmagan.
-
Ikkinchidan, sahobalar — Rasululloh ﷺ orqasida turgan eng ehtiromli insonlar. Ular namozda qahqah otib kulishlari mantiqan to‘g‘ri emas.
-
Shu sababli hadisning sanadi va matnida istirob (uzilish va zaiflik) bor, deyishgan.
Ammo Hanafiy mazhabi ulamolari bu hadisi sharifni hasan darajasiga chiqarish mumkin, deb amal qilganlar.
Ya’ni bu masalada amal qilsa bo‘ladigan hadis sifatida qabul qilingan.
Shuning uchun ular:
“Namozda qahqah bilan kulgan kishi tahoratini yangilaydi,”
— deb hukm chiqarganlar.
Kulishning darajasi:
Hanafiy ulamolar bu masalada quyidagi tafsilni keltirishadi:
-
Qahqah bilan kulsa (ya’ni ovoz bilan, yonidagilar eshitsa) –
bu holda tahorat ham, namoz ham buziladi.
-
Piqillab yoki jilmayib kulsa (ovozsiz) –
bu holda namoz buziladi, lekin tahorat buzilmaydi.
Bunda “qahqah”ning o‘lchovi — urfga (odamlar orasidagi tushunchaga) bog‘liq.
Ya’ni qanday kulishni “haqiqiy qahqah” deyiladi — buni urf hal qiladi.
Xulosa:
-
Bu masala Hanafiy mazhabidagi ijtihodiy masala.
-
Hadis zaif, ammo mashhur bo‘lgani uchun ulamolar amal qilish joiz deb topishgan.
-
Qahqah bilan kulish — tahorat va namozni buzadi.
-
Ovoz chiqmasdan jilmayish yoki piqillab kulish — faqat namozni buzadi.
-
Biroq har qanday kulgi — namozning sha’niga zid, haromdir.
Chunki Alloh huzurida turgan banda qanday qilib qahqah bilan kulish mumkin.
Vallohu a‘lam.
