Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Bu masala fiqhiy jihatdan ixtilofli bo‘lib, ehtiyotlik bilan yondashish tavsiya etiladi. Ko‘rpacha yoki yostiqdan chang ko‘tarilsa, bu changga tayammum qilish mumkinmi, degan savolda ulamolar ikki xil yo‘l tutgan:

1. Ba’zi ulamolar: tayammum faqat yer jinsidan boʻlgan va yonmaydigan narsalar (qum, tosh, tuproq) bilan bo‘lishini shart qilgan. Yostiq va ko‘rpacha — yonuvchi narsalar bo‘lgani uchun, bu ulamolarga ko‘ra ularga tayammum qilish joiz emas.
2. Ba’zi boshqa ulamolar: Qur’ondagi “فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا” oyatini kengroq talqin qilib, yer ustida bo‘lgan har qanday narsadan ko‘tarilgan changga tayammum qilish mumkin, deb aytishgan. Ularga ko‘ra, agar chang ko‘tarilsa, u bilan tayammum qilish joiz bo‘ladi.

Agar yostiq yoki ko‘rpaga urganingizda ko‘z bilan ko‘rinadigan chang ko‘tarilsa, u bilan tayammum qilish mumkin deb fatvo berganlar bo‘lgan. Biroq eng ehtiyotli yo‘l — ochiq yer jinsidagi tuproq yoki qumga tayammum qilishdir. Agar imkon bo‘lsa, laganga tuproq solib, shu orqali tayammum qilish afzal.

Bitta tayammum bilan nechta namoz oʻqiladi? Bu masalada ham ikki xil qarash mavjud:

• Jumhur (ko‘pchilik) ulamolar: tayammum tahorat o‘rnini bosadi. Agar suv topilmasa, bitta tayammum bilan xohlagancha farz va nafl namozlar o‘qiladi. Bu Rasululloh ﷺ hadislariga asoslanadi:
  

  “Toza tuproq musulmon kishining tahoratidir. Suv topmaguncha tahorat o‘rnini bosadi.” (Abu Dovud, Nasoiy)

• Imom Shofi’iy: har bir farz namoz uchun alohida tayammum qilish kerak, deb hisoblaydi. Chunki tayammumni u zarurat asosidagi tahorat deb bilgan va zarurat har bir vaziyat uchun alohida baholanadi, deb qaraydi.

Xulosa: Agar suv topilmasa, bitta tayammum bilan bir nechta namoz o‘qish mumkin. Yostiq yoki ko‘rpaga tayammum qilish masalasi ixtilofli bo‘lsa-da, agar ko‘z bilan ko‘rinadigan chang chiqsa, tayammum qilish mumkinligi aytilgan. Biroq eng afzal va ehtiyotli yo‘l — yer jinsidan bo‘lgan tuproq yoki qum bilan tayammum qilishdir.

Vallohu a‘lam.