Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Allohdan qo‘rqishni hosil qilishning eng samarali va asosiy yo‘li — Allohni tanishdir.

Alloh taolo Qur’onda aytadi:

إِنَّمَا يَخْشَى ٱللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ ٱلْعُلَمَـٰٓؤُا۟ ۗ
 Allohdan bandalari ichidan faqat olimlarigina qo`rqarlar. 
 (Fātir: 28)

Ya’ni Allohni yaxshi tanigan inson Undan qo‘rqadi. Allohni qanchalik tanisak, Undan shunchalik ko‘proq qo‘rqamiz. Tanimasak, qo‘rqish hissi kamayadi, g‘aflat kuchayadi. Hatto Shaytonning o‘zi ham: “Men Robbil-‘Ālamīn bo‘lgan Allohdan qo‘rqaman,” degan (Qur’onda zikr etilganidek). Demak, Allohdan haqiqiy qo‘rqish — Uni chin tanish orqali keladi.

Allohni tanishning uchta muhim yo‘li:

1. Ism va sifatlari orqali tanish – Allohning go‘zal ism va sifatlarini o‘rganish. Ularning ma’nolari, tafsirini tushunish orqali qalbda Unga bo‘lgan muhabbat va xofu rajo (qo‘rquv va umid) uyg‘onadi.

2. Kavniy oyatlar (yaratgan narsalari) orqali tanish – Koinotdagi hikmatlar: osmon, yulduzlar, inson organizmi, hayvonlar, o‘simliklar — bular Allohning qudratini namoyon qiladi. Ularga tafakkur bilan qarash, Undan qo‘rqish tuyg‘usini kuchaytiradi.

3. Shariat (diniy qonunlar) orqali tanish – Shariatdagi hikmat, adolat, rahmat va tartibni anglagan odam Allohni yanada chuqurroq taniydi. Natijada qalbda muhabbat va qo‘rquv uyg‘onadi.

Allohni chin tanigan insonda birinchi bo‘lib muhabbat hosil bo‘ladi, so‘ngra esa qo‘rquv. Bu ikki xislat — ibodatning ikki qanoti kabidir: muhabbat va xof. Ikkalasi birga bo‘lsa, inson to‘g‘ri yo‘lda yuradi.

Gunohlardan tiyilish

Gunohlardan tiyilish ham Allohni tanish bilan bog‘liq. Qaysi bir inson Allohni va Uning oldidagi holatini bilsa, gunohdan tiyiladi. Johil (Allohni tanimagan) inson esa gunohni osongina qiladi.

Bu borada Imom Ibn Qayyim rahimahullohning “ad-Dāʾ wa-d-Dawāʾ” (Dard va Davo) nomli kitobida gunohning zararlari haqida chuqur tushunchalar berilgan. Ulamolar aytgan:

Gunohlar insonning:

• qalbidagi nurini o‘chiradi,

• barakani ketkazadi,

• obro‘sini tushiradi,

• farishtalarning va odamlarni  la’natiga sabab bo‘ladi,

• shaytonlarga yaqinlashtiradi,

• ilmni tortib oladi.

Imom Shofe’iy rahimahulloh ham aytganlar:

“Shakawtu ilā Wakiʿin suʾa ḥifẓī
Fa-arshadani ilā tarkil-maʿāsī
Wa-akhbaranī bi-anna ʿilma nūrun
Wa nūrollāhi lā yuhdā li-ʿāṣī”

Ma’nosi:
“Ustozim Vaki’ga yomon xotiramdan shikoyat qildim. U menga gunohni tark qilishni maslahat berdi. Va aytdiki, ilm — Allohning nuridir, bu nur osiy (gunohkor) kishiga berilmaydi.”

Demak, kim gunohni tark qilmoqchi bo‘lsa, avvalo Allohni tanisin, gunohning asl zarari va oqibatini chuqur anglasin. Agar gunohga qo‘l urib qo‘ygan bo‘lsa ham, darhol tavba qilsin. Chunki Alloh — G‘ofurur Rahīm, tavbalarni qabul qiluvchidir.

Vallāhu aʿlam.