Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Zul-Hijja oyidagi takbirlar haqida

1. Cheklanmagan takbir (تَكْبِير مُطْلَق – takbīr mutlaq):

Bu — ma’lum bir vaqt bilan bog‘liq bo‘lmagan takbirdir. Uni istalgan vaqtda, tongda ham, kechqurun ham, namozdan oldin va keyin, har qanday vaqtda aytish sunnat hisoblanadi.

Cheklangan takbir (تَكْبِير مُقَيَّد – takbīr muqayyad) esa faqat farz namozlaridan keyin aytiladigan takbirdir.

⸻

2. Cheklanmagan takbirni aytish — Zul-Hijjaning birinchi o‘n kunida va Tashriq kunlarining barchasida sunnatdir.

Bu takbirlar Zul-Hijja oyining kirishi bilan, ya’ni Zul-Qi’da oyining oxirgi kuni quyosh botganidan boshlab, Zul-Hijjaning 13-kuni quyosh botguniga qadar davom etadi.

⸻

3. Cheklangan takbir esa Arafa kuni (9-Zul-Hijja) bomdod namozidan boshlab, Tashriq kunlarining oxiri — 13-Zul-Hijja quyosh botgunicha aytiladi.

⸻

4. Ulamolar takbir lafzlarida ixtilof qilganlar, ya’ni takbir aytishda bir necha xil lafzlar kelgan. Quyidagilar eng mashhurlaridan:

 1. اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَلِلّٰهِ الْحَمْدُ

Alloh buyukdir, Alloh buyukdir. Allohdan o‘zga haq iloh yo‘q. Alloh buyukdir, Alloh buyukdir. Hamd faqat Allohgadir.

 2. اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَلِلّٰهِ الْحَمْدُ

(Uch marta takbir bilan boshlanadi)

 3. اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، اللّٰهُ أَكْبَرُ، وَلِلّٰهِ الْحَمْدُ

Bu masala kenglikka ega, chunki Payg‘ambarimiz (sollallohu ‘alayhi vasallam)dan bu takbirlar matni haqida aniq bir lafzda rivoyat kelmagan.

⸻

Takbir aytish vaqtlari (fiqhiy taqsimot):

 • Cheklanmagan takbir: Zul-Hijjaning 1-kunidan boshlab 13-kun quyosh botgunga qadar — kunu tun davomida, har qanday vaqtda aytiladi.

 • Cheklangan takbir: Faqat farz namozlaridan keyin aytiladi va Arafa kuni bomdodidan boshlab, Tashriq kunlarining oxiri — 13-Zul-Hijja quyosh botgunga qadar davom etadi.

Farz namozdan keyin musulmon:

 1. “Astaghfirullah” (Uch marta) deydi,

 2. “Allohumma anta as-salām wa minka as-salām, tabārakta yā dhal-jalāli wal-ikrām” deydi,

 3. So‘ngra takbirni boshlaydi.

Bu hajda bo‘lmagan kishilar uchun. Haj ziyoratini ado etayotgan hojilar esa takbir aytishni 10-Zul-Hijja kuni (Qurbon hayiti) Zuhru namozidan keyin boshlaydilar.

⸻

Dalillar va fazilatlar

Avvalo: Zul-Hijjaning birinchi o‘n kunining fazilati:

Alloh taolo bu kunlarga qasam ichgan:

وَالْفَجْرِ. وَلَيَالٍ عَشْرٍ

«Tongga qasam, va o‘n tunlarga»

(Al-Fajr: 1-2)

Ibn ‘Abbos, Ibn Zubayr, Mujohid va boshqa mufassirlar bu o‘n tunlarni Zul-Hijjaning birinchi o‘n kuni deb tafsir qilishgan. Ibn Kasir bu fikrni to‘g‘ri deb hisoblagan (Tafsīr Ibn Kathīr, 8/413).

Payg‘ambarimiz (sollallohu ‘alayhi vasallam) aytganlar:

«Alloh uchun eng suyukli amallar bu o‘n kun ichida bajarilgan solih amallardir.»

Sahobalar: «Yo Rasulalloh, hatto Alloh yo‘lida jihod ham emasmi?»

Rasululloh: «Ha, hatto jihod ham emas, faqat jonini va molini Alloh yo‘lida sarflab, hech narsa bilan qaytmagan kishi bundan mustasno.»

(Buxoriy 969, Termiziy 757 – Al-Alboniy sahih degan)

Shuningdek, bu kunlarda takbir va tahlil (la ilaha illallah) aytish sunnatdir, dalillar:

لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ

«Ularga foydali narsalarni ko‘rsatish uchun va ular ma’lum kunlarda Allohning ismini zikr qilishlari uchun…»

(Al-Hajj 22:28) – Bu ma’lum kunlar — Zul-Hijjaning birinchi o‘n kunidir.

وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ

«Hisobli kunlarda Allohni zikr qilinglar»

(Al-Baqara 2:203) – Bu esa Tashriq kunlari: 11, 12, 13-Zul-Hijja.

Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Tashriq kunlari — yeb-ichish va Allohni zikr qilish kunlaridir.» (Muslim 1141)

⸻

Manbalar:

 • Majmū‘ Fatāwā Ibn Bāz (13/17)

 • Sharh al-Mumti‘ – Shayx Ibn ‘Uthaymīn (5/220–224)