Bismillah,

Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.

Alloh subhanahu va taolo ishlaringizni yengillasin. Shunday savollar kelganda inson Allohning ne’matlariga shukr qilishni unutmasligi lozim.

Savolda “4 xonali kvartirada 11 kishi yashaymiz” deyilmoqda. Ko‘pchilik uchun bu tor joy bo‘lishi mumkin, lekin yana ko‘plab insonlar boshpanasiz, ochiq osmon ostida yoki qiyin sharoitda yashamoqda. Shu bois inson o‘zidan yuqoriga emas, balki o‘zidan pastga qarashi kerak, shunda Allohning bergan ne’matlari kamtarlik va shukr bilan qabul qilinadi.

Zakot yig‘ish va uy sotib olish

Savolda “Uy olish uchun zakot yig‘ib yuribman, 2700 dollar jamlandi, yana zakot olsam bo‘ladimi?” deb so‘ralmoqda.

Ulamolar bu masalada ixtilof qilishgan.

1. Zakotdan uy olib berish mumkinmi?

• Ba’zi ulamolar: Zakot mablag‘idan uy sotib olib berish joiz, lekin bu muhim shartlar bilan bo‘lishi kerak. Masalan, odam kichik oilasi bilan yashasa, 2-3 xonali uy kifoya qilsa, zakot bilan uy sotib olishga ruxsat bor.
• Boshqa ulamolar: Zakotdan uy olib berish joiz emas, chunki zakot faqat bir yillik ehtiyojni qoplash uchun beriladi. Ular “Agar ijarada yashash imkoniyati bo‘lsa, zakotdan faqat ijara pulini berish mumkin, lekin uy sotib olishga emas” deb hisoblashadi.

2. Zakot olish uchun shartlar

Agar kimdir zakot beradigan darajada mablag‘ga ega bo‘lsa, u zakot olishi mumkin emas.

Savolda 2700 dollar jamlangani aytilmoqda.

• Agar bu mablag‘ nisobga yetsa va bir yil davomida saqlangan bo‘lsa, unda bu pulning o‘zidan zakot chiqarilishi kerak.
• Biroq, agar pul to‘g‘ridan-to‘g‘ri uy sotib olish uchun jamlanayotgan bo‘lsa, ba’zi ulamolar zakot olishga ruxsat bergan. Lekin shart shuki, bu inson ijarada yashashga ham imkoniyati yo‘qligi isbotlanishi kerak.
• Agar yashash uchun ijarada turish imkoni bor bo‘lsa, u holda zakotdan uy sotib olish shart emas, balki ijaraga turib yashashi mumkin.

3. Zakot mablag‘i yig‘ilgan bo‘lsa, undan ham zakot berish kerakmi?

Bu savolni ko‘pchilik so‘raydi: “Davo uchun yoki uy olish uchun pul yig‘ib qo‘ydim. Bu puldan zakot berishim kerakmi?”

• Agar yig‘ilgan mablag‘ nisobga yetgan bo‘lsa va bir yil davomida saqlangan bo‘lsa, zakot berish lozim.
• Shaxs qanchalik muhtoj bo‘lmasin, agar qo‘lida nisobga yetadigan miqdorda pul bo‘lsa, undan zakot chiqarishi kerak.
• Chunki “Men muhtojman” deb nisobga yetgan puldan zakot bermaslik mumkin emas.

4. Bir vaqtning o‘zida ham zakot berish, ham zakot olish mumkinmi?

Ba’zi ulamolar “Kim zakot beradigan darajada mablag‘ga ega bo‘lsa, zakot ololmaydi” deganlar.
Lekin boshqa ulamolar shunday deydilar:

• Agar odam muhtoj bo‘lsa, zakot olishi mumkin.
• Agar qo‘lida nisobga yetadigan mablag‘ bo‘lsa, undan zakot chiqarsa ham bo‘ladi.
• Ya’ni bir vaqtning o‘zida ham zakot berishi, ham zakot olishi joiz.

Misollar:

1-misol:

• Bir kishining qarzi bor va uni to‘lashga imkoniyati yo‘q.
• Agar qarzni to‘lash uchun zakot olsa, bu joiz.
• Lekin dalasida hosil bo‘lib, bu nisobga yetsa, u hosildan zakot berishi kerak.
• Demak, bir vaqtning o‘zida ham zakot olishi, ham zakot berishi mumkin.

2-misol (fitr zakoti haqida):

• Agar kimdir hayit kuni uchun bir kecha-kunduzlik oziq-ovqatga ega bo‘lsa, fitr zakoti berishi lozim.
• Shu bilan birga, u fakir bo‘lsa, boshqalardan fitr zakoti olishga ham haqli.
• Hattoki kimdir hayit kuni fitr zakoti oldi va bu mablag‘ undan ortib qoldi, u ham fitr zakotini boshqalarga berishi kerak.

Xulosa:

1. Agar yashash sharoiti juda og‘ir bo‘lsa va ijara haqi to‘lashga imkon bo‘lmasa, zakot olish joiz.
2. Agar qo‘lida nisobga yetadigan mablag‘ bo‘lsa va u bir yil saqlangan bo‘lsa, bu mablag‘ning zakoti chiqarilishi kerak.
3. Kimdir bir vaqtning o‘zida ham zakot bera olishi, ham zakot ola olishi mumkin.
4. Uy sotib olish uchun zakotdan mablag‘ yig‘ish mumkin, lekin bu holatda ulamolar o‘rtasida ixtilof bor.

Vallohu A’lam.