Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Bu juda muhim va odamlarda ko‘p uchraydigan savol. Avvalo, shuni bilish kerakki, Alloh taoloni yaratganlarga o‘xshatish mumkin emas. Allohning “qo‘li”, “barmog‘i”, “ko‘zi” kabi sifatlari Qur’onda va hadisda kelgan. Biz ularni bor deb e’tiqod qilamiz, ammo ularning qandayligini – ya’ni kayfiyatini (tavsifini) bilmaymiz. Ular maxluqotlarnikiga o‘xshamaydi.

Imom Ahmad rahmatullohi alayh aytganlaridek:
“Sen Allohni qanday tasavvur qilsang, bilgilki U unday emas.”
Ya’ni, xayolingizga qandaydir shakl yoki insoniy sifat kelsa, shu zahoti “yo‘q, Alloh bunday emas” deb ayting. Bu fikrni miyangizda yaxshilab o‘rnatsangiz, bu vasvasalar sizni tark etadi, in shaa Alloh.

Alloh taolo O‘zini qanday sifatlagan bo‘lsa, biz o‘sha sifatlar bilan sifatlaymiz. “Qo‘li bor” desa – bor deymiz, lekin “qanday qo‘li bor?” degan savolga javob izlamaymiz, chunki bu bizga noma’lum.

Masalan:
Alloh “biladi” degan – biz “ha, biladi” deymiz. Lekin qanday biladi? Allohning miyasi bormi, yuragi bormi? – bu savollarni berish noto‘g‘ri.
Alloh “kuladi” degan – demak, kuladi, lekin bu kulish insonning kulishiga o‘xshamaydi.
Shuningdek, “ajablanadi”, “iroda qiladi”, “barmog‘i”, “ko‘zi”, “yuzi” bor – bular Allohning sifatlari, ammo insonnikiga o‘xshamaydi.

Shuning uchun, agar sizda xayolingizga “bu insonnikiga o‘xshaydi” degan fikr kelsa, darhol o‘zingizga ayting: “Allohning sifati bu, lekin u maxluqotlarga o‘xshamaydi.” Ana shu e’tiqod bilan bu vasvasa ketadi, in shaa Alloh.

Vallohu a’lam.