Bismillah,

Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.

Sha’bon oyida ko‘p ro‘za tutish mustahab (yaxshi amal) hisoblanadi.

Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) Sha’bon oyining deyarli barchasida ro‘za tutganlar.

Ahmad (26022), Abu Dovud (2336), Nasoiy (2175) va Ibn Moja (1648) rivoyat qilgan hadisda Ummu Salama (roziyallohu anho) shunday deydi:

“Men hech qachon Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) ning ketma-ket ikki oy ro‘za tutganlarini ko‘rmaganman, lekin Sha’bon oyini Ramazon bilan bog‘lab ro‘za tutganlarini ko‘rganman.”

Abu Dovud rivoyat qilgan boshqa bir versiyada esa shunday deyiladi:

“Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) yil davomida hech qachon biron oyda to‘liq ro‘za tutmaganlar, faqat Sha’bon oyida tutganlar. U kishining Sha’bon oyini Ramazon bilan bog‘lab ro‘za tutganlari rivoyat qilingan.”
(Imom Albani bu hadisni sahih deb tasniflagan: Sahih Abu Dovud, 2048).

Bu hadisning ochiq ma’nosidan kelib chiqilsa, Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) Sha’bon oyini butunligicha ro‘za bilan o‘tkazganlar. Biroq, boshqa rivoyatlarda U kishi Sha’bon oyining ko‘p qismini ro‘za bilan o‘tkazganlari, lekin ba’zi kunlarni qoldirganlari ham aytilgan.

Muslim (1156) rivoyat qilgan hadisda Abu Salama shunday deydi:

“Men Oisha (roziyallohu anho) dan Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) ning ro‘zalari haqida so‘radim. U zot aytdilar: ‘U kishi shunday ro‘za tutardilarki, go‘yo hech qachon ro‘za ochmaydigandek edi. Ba’zida esa aksincha, go‘yo umuman ro‘za tutmaydigandek bo‘lardi. Lekin men U kishining Sha’bon oyida boshqa oylarga qaraganda ko‘proq ro‘za tutganlarini ko‘rganman. U kishi Sha’bon oyining deyarli barchasida ro‘za tutar, ba’zan esa ozgina kunlarini qoldirar edilar.’”

Sha’bon oyida ro‘za tutish haqidagi hadislarni qanday uyg‘unlashtirish mumkin?

Olimlar ushbu hadislarni qanday uyg‘unlashtirish borasida turli fikrlarni bildirganlar:

1. Ba’zi yillarda Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) Sha’bon oyining hammasini ro‘za bilan o‘tkazganlar, boshqa yillarda esa bir necha kunni qoldirganlar.

• Bu fikrni Shayx Ibn Boz (rohimahulloh) qo‘llab-quvvatlagan. (Majmu’ Fatawa ash-Shaykh Ibn Baz, 15/416).

2. Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) Ramazondan boshqa hech qaysi oyda to‘liq ro‘za tutmaganlar.

• Ummu Salama (roziyallohu anho) ning hadisi:
  “U kishi Sha’bon va Ramazonni bog‘lab ro‘za tutardilar.”
• Oisha (roziyallohu anho) dan kelgan hadisda:
  “Men Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) ning Ramazondan boshqa hech qachon biror oyning butunligini ro‘za bilan o‘tkazganlarini bilmayman.”
  — (Buxoriy 1971, Muslim 1157)

Bu rivoyatlardan kelib chiqib, olimlar:

• Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) Sha’bon oyining ko‘p qismida ro‘za tutganlarini,
• Arab tilida biror oyda ko‘p ro‘za tutgan odam haqida “butun oyni ro‘za bilan o‘tkazdi” deyish mumkinligini aytishgan.

Imom Tiybiy shunday deydi:
“Ba’zan Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) butun Sha’bon oyini ro‘za bilan o‘tkazganlar, ba’zan esa odamlar bu oyda ro‘za tutish farz deb o‘ylamasliklari uchun ba’zi kunlarni qoldirganlar.”

Imom Hafiz shunday deydi:

“Oisha (roziyallohu anho) ning hadisi Ummu Salama (roziyallohu anho) ning hadisini tushuntirib beradi. Ummu Salama roziyallohu anho aytganidek, Rosululloh sollallohu alayhi vasallam yilning hech bir oyini Sha’bondan tashqari to‘liq ro‘za bilan o‘tkazmaganlar. Bu esa U kishining Sha’bon oyining aksariyat kunlarida ro‘za tutganini anglatadi.”

Ibn al-Muborak shunday deydi:
“Arab tilida biror shaxs bir oyda ko‘p ro‘za tutsa, uni butun oy ro‘za bilan o‘tkazdi deb aytish mumkin.”

Nima uchun Sha’bon oyida ko‘p ro‘za tutish tavsiya etilgan?

Nima uchun Sha’bon oyida ko‘p ro‘za tutish tavsiya etilgan? degan savol tug’ilsa.  Bunga javob shunday:

Imom Hafiz shunday deydi:
Bu sababni quyidagi hadis tushuntiradi. Nasoiy va Abu Dovud rivoyat qilgan, Ibn Huzayma esa sahih deb topgan hadisda Usoma ibn Zayd shunday deydi:

“Men Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) ga aytdim: “Ey, Allohning Rasuli! Men sizning Sha’bon oyida boshqa oylarga qaraganda ko‘proq ro‘za tutganingizni ko‘rdim.”

*U kishi dedilar: “Bu oy Rajab bilan Ramazon o‘rtasida bo‘lib, ko‘pchilik undan g‘aflatda qoladi. Bu oyda insonlarning amallari Robbul A’lamiin huzuriga ko‘tariladi, va men amallarim *Alloh huzuriga ko‘tarilayotgan paytda ro‘za holida bo‘lishni istayman.”

— (Sahih an-Nasoiy, 2221 – Imom Albani sahih deb tasniflagan)

Xulosa

• Sha’bon oyida ko‘p ro‘za tutish mustahabdir (yaxshi amal).
• Rosululloh (sollallohu alayhi vasallam) bu oyda boshqa oylarga qaraganda ko‘proq ro‘za tutganlar.
• Lekin bu oyda to‘liq ro‘za tutgan yoki ba’zi kunlarni qoldirganligi haqida turli rivoyatlar mavjud.
• Bu oyda amallar Allohga ko‘tarilishi sababli, Rosululloh ﷺ bu holatda ro‘zador bo‘lishni xohlardilar.

Vallohu A’lam