Bismillah,
Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.
Savolda Nabiy sollallohu alayhi vasallamni “Karimulloh” deb aytish joizmi deb so‘ralmoqda. Vallohu a’lam, aslida bu joyda “Kalimulloh” deb aytish joizmi yoki yo‘qligi nazarda tutilgan bo‘lishi mumkin. Chunki “Karimulloh” degan so‘z Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga nisbatan ishlatilgan holda ahli ilm orasida mashhur emas va arab tili jihatidan ham to‘g‘ri kelmaydi.
Ammo “Kalimulloh” deyilsa, bu “Alloh bilan bevosita gaplashgan payg‘ambar” degan ma’noni anglatadi. Odatda, “Kalimulloh” deb Muso alayhissalomga nisbatan aytiladi. Savol beruvchi ham, ehtimol, shu masalani nazarda tutgan bo‘lishi mumkin: ya’ni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga “Kalimulloh” deb aytish joizmi yoki bu faqat Muso alayhissalomga xosmi?
Aslida, Muso alayhissalom “Kalimulloh” sifatida mashhur bo‘lib, bu Alloh bilan bevosita gaplashgan payg‘ambar degan ma’noni bildiradi. Lekin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ham Alloh taolo bilan bevosita gaplashganlari uchun ularga ham “Kalimulloh” deb aytish joizdir.
Alloh taolo Qur’onda aytadi:
“Biz bu payg‘ambarlarning ba’zilarini ba’zilaridan afzal qildik. Ular orasida Alloh bevosita gaplashganlari ham bor.”
— (Baqara surasi, 253-oyat)
Ibn Kasir rahmatullohi alayh ushbu oyat tafsirida shunday degan:
Alloh taolo Muso alayhissalom, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va Odam alayhissalom bilan bevosita gaplashgan.
Alloh subhanahu Odam alayhissalom bilan bevosita gaplashgani Ibn Moja rahmatulloh rivoyat qilgan hadislarda ham kelgan.
Bitta sahoba Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan so‘ragan:
“Yo Rasululloh! Odam alayhissalom payg‘ambar bo‘lganmi?”
Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ha, u Alloh bilan gaplashgan payg‘ambardir.” — deb javob berganlar.
Muso alayhissalomning Alloh bilan bevosita gaplashgani haqida Qur’onda ochiq-oydin dalillar bor:
“Alloh Muso bilan bevosita gaplashdi.”
— (Niso surasi, 164-oyat)
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam me’roj safarida Alloh taolo bilan bevosita gaplashganlar. U zot me’roj kechasida Muso alayhissalomga uchrab, namozning yengillatilishi haqida Alloh bilan ko‘p bora gaplashganlar. Bu ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Alloh bilan bevosita gaplashganlarining dalilidir. Shu sababli, ularga ham “Kalimulloh” deb aytish joiz deyiladi.
Lekin, nima uchun “Muso Kalimulloh” sifatida mashhur bo‘lib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga yoki Odam alayhissalomga bu nom kam ishlatiladi?
Ba’zi ulamolar bunga shunday izoh berishadi:
Alloh Muso alayhissalom bilan bevosita gaplashgani YER yuzida sodir bo‘lgan.
Ammo Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan me’roj kechasida osmonlarda, Odam alayhissalom bilan esa jannatda gaplashgan. Shu sababli, Muso alayhissalom “Kalimulloh” deb maxsus nomlangan, chunki uning Alloh bilan bevosita gaplashishi Yerda sodir bo‘lgan.
Xulosa:
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga “Kalimulloh” deb aytish joiz, chunki Alloh u zot bilan bevosita gaplashgan. Lekin bu nom Muso alayhissalomga xos bo‘lib qolgan, shuning uchun Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga nisbatan odatda ishlatilmaydi.
Vallohu A’lam.
