Bismillah,
Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.

Kishi qarzdorga zakot berib, keyin uni qarz sifatida qaytarib olishi yoki zakot evaziga qarzidan kechishi joizmi?

Ulamolar bu amaliyotni joiz emas deb hisoblashgan. Agar biror kishi zakot vaqtida chiqarishi lozim bo‘lgan mablag‘ni oldindan berilgan qarz hisobidan kechsa, bu zakot o‘rniga o‘tmaydi. Zakot – Alloh uchun beriladigan pok hadya bo‘lib, uni qarzdorlikdan qutulish vositasi sifatida ishlatish noto‘g‘ri hisoblanadi.

Alloh taolo Qur’onda mol-mulkning nopok qismini ehson sifatida berishni man etgan. Qarzni undira olmagan mablag‘ ham xuddi sifat jihatdan zaif yoki nopok mol kabi hisoblanadi. Shuning uchun ulamolar zakot uchun bunday mablag‘ni ishlatishni joiz emas deb aytishgan.

Bundan tashqari, zakotni shu yo‘l bilan berish orqali kishi o‘z manfaatiga erishib qolishi mumkin, ya’ni zakot bergan holda qarzidan ham qutulgan bo‘ladi. Zakot esa Alloh tomonidan belgilangan sakkiz toifa haqdor bo‘lgan mablag‘dir va uni sof niyat bilan berish lozim.

Ba’zi kishilar bu amaliyotni aldov yo‘li bilan amalga oshirishga harakat qilishadi, masalan, zakotni qarzdorga berib, keyin undan qaytarib olishni shart qilib qo‘yishadi. Yoki zakot sifatida biror narsa berib, keyin uni kamroq qiymatga qayta sotib olishadi. Bu kabi usullar shariatda man qilingan hiyla-nayranglarga kiradi va og‘ir gunoh hisoblanadi.

Agar qarzdorga zakot berish istagi bo‘lsa, uni chin dildan zakot sifatida berish kerak. Biroq, berilgan zakot o‘sha qarzdorning o‘z ixtiyori bilan qaytarilsa, ba’zi ulamolar buni joiz deb hisoblashgan. Bunday noaniqliklardan qochish uchun zakotni bevosita o‘zingiz bermay, boshqa vositachilar orqali berish tavsiya etiladi.

Xulosa qilib aytganda, zakotni qarzdan qutulish vositasi sifatida ishlatish yoki zakotni bergandan keyin uni shart qo‘yib qaytarib olish mumkin emas. Zakot pok niyat bilan, Alloh uchun ajratilgan mablag‘ bo‘lib, undan shaxsiy manfaat ko‘zlanmasligi lozim.

Vallohu a’lam.