Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Bu borada hadis kelgan. Rasululloh ﷺ aytganlar: “Mayyit qabrga qo‘yilgach, hali odamlar undan uzoqlashmagan, oyoq tovushlarini eshitib turgan vaqtda ikki farishta — Munkar va Nakir kelib, savol-javob qiladi” (Buxoriy, Abu Dovud).

Abu Dovuddagi boshqa bir rivoyatda esa Rasululloh ﷺ aytadilar: “Qabrdagi odam hozir savolga tutiladi, u uchun sobitlikni so‘rab duo qilinglar.”

Ya’ni, qabrdagi mayyit uchun Allohdan duo qilish mustahabdir: “Ey Allohim, bu birodarimizni sobit qil, qabrda unga savol-javobni oson qilgin.” Bu — sahih hadis bilan sobit bo‘lgan amaldir.

Ammo odamlar qabr ustida turib, “Ey falonchining o‘g‘li falonchi, la ilaha illalloh degin” kabi eslatmalar bilan mayyitga talqin qilish (ya’ni savollarga qanday javob berish kerakligini aytib turish) haqida kelgan hadislar zaifdir. Shu sababli, bu kabi amallar sunnat emas. Ba’zi ulamolar buni ruhsatsiz deb bilganlar.

Ibn Qayyim rahimahulloh “Kitāb ar-Rūh” asarida bu borada uzun tafsilotlar berib, sahobalarning ba’zilari mayyit dafn qilingandan keyin bir muddat qabrda turib duo qilganliklarini zikr qilganlar. Shuning uchun ham mayyit dafn qilingandan so‘ng, duo qilish — sunnatga muvofiqdir. Ammo qanday qilib duo qilish, ya’ni ism bilan yoki gap bilan talqin qilish haqida aniq dalil yo‘q.

Xulosa:
Mayyit dafn qilingach, qabr ustida turib unga duo qilish — sunnat. Ammo mayyitga “la ilaha illalloh degin” deb eslatma berish esa zaif hadisga tayanadi, sahih emas. Eng to‘g‘risi — duo bilan yordam berishdir. Alloh hammamizni qabr azobidan asrasin.

Allohumma Amin.