Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Agar mashinani qaytarib olishgan bo‘lsa, ularning bu ishi noto‘g‘ri hisoblanadi. “Qaytarib olib kelaqoling” degani — bu savdoni buzish degani bo‘ladi. Bu “iqāla” deyiladi (savdoni o‘zaro rozi bo‘lib bekor qilish). Savdo bekor qilingandan keyin, mashinani olib, pulning to‘liq miqdorini qaytarishlari kerak.

Agar ular siz sababli zarar ko‘rgan bo‘lsa, masalan: “Siz olib ketib, mashinaga zarar yetkazgansiz”, deb isbot qilsalar, o‘shandagina sizdan zarar qoplash talab qilinadi. Ammo bu zarar sizdan bo‘lganini dalil bilan isbotlamasdan turib, “Mashina arzon sotildi” deb pulingizdan ushlab qolish — bu adolatga to‘g‘ri kelmaydi.

Masalan, siz: “Menga mashina yoqmay qoldi, iltimos, qaytarib olaveringlar,” degan bo‘lsangiz, ular esa: “Mayli, keling, pulingizni mashina sotilganidan keyin qaytaramiz,” deyishgan bo‘lsa — bu savdoning ikki tomonlama bekor qilinishi (iqāla) hisoblanadi.

Bu holatda mashina keyinroq arzon sotilgan bo‘lsa ham, bu ularning o‘z risklari bo‘ladi. Chunki mashinani qaytarib olgandan keyin, u yana o‘z mulkiga aylangan. Demak foyda bo‘lsa, foyda ularniki, zarar bo‘lsa — zarar ham ularniki bo‘ladi.

Aksincha holatni olaylik: agar ular sizdan qaytib olgan mashinani 150 dollar qimmatga sotgan bo‘lishsa, siz ulardan: “Qo‘shimcha foydani menga bering,” deb talab qilasizmi? Yo‘q, ular: “Bu endi bizning foydamiz,” deb javob berishadi. Demak, zararga sotilgan bo‘lsa ham — u zarar ham ular zimmasida qolishi lozim.

Yana takrorlaymiz: agar mashina sizdan qaytarib olingan bo‘lsa, savdo bekor bo‘lgan bo‘lsa, ular sizga to‘liq pulni qaytarishlari kerak. Sizdan 150 dollar ushlab qolishlari — noto‘g‘ri. Bu islomiy muomalada adolatga zid hisoblanadi.

Vallāhu a‘lam.