Bismillah, alhamdulillah, vassalatu vassalamu ‘ala Rasulillah, amma ba’d.

Bu haqda juda ko‘p savollar berilmoqda. Balki oldingi suhbatlarimizda ham shunga o‘xshash savollar kelgandir. Rasululloh ﷺ aytganlaridek: “Halol ochiq-oydin, harom ham ochiq-oydin. Ular orasida esa ko‘pchilik bilmaydigan shubhali narsalar bor.” Agar siz uchun bu ishda shubha bo‘layotgan bo‘lsa, undan chetlaning. Chunki kimki shubhali narsalardan saqlansa, o‘z dini va nomusini saqlagan bo‘ladi.

Agar hajga borish uchun majburiy tarzda kimgadir pul berish talab qilinayotgan bo‘lsa, bu yerda tafsilotga qaraladi. Ulamolar aytishlaricha, agar bu pul haqli tarzda, ya’ni muayyan xizmat evaziga (masalan, biror mahallaning muhtojlariga yordam ko‘rsatish, hujjatlar tayyorlash, tashkiliy xarajatlar kabi) berilayotgan bo‘lsa — bu pora hisoblanmaydi. Va agar bu yordam haqiqatan haqli bir ishga sarflansa, bu yaxshi ish sanaladi.

Ammo berilgan yordam manziliga yetib bormasa, bu bergan odam emas, balki uni yetkazmay qo‘ygan odamning zimmasida bo‘ladi. Qiyomat kuni Alloh taolo har kimdan hisob so‘raydi — hatto bir tanga (tiyin) uchun ham. Agar kimdir bergan mablag‘ni aytilgan joyga sarflamasa, bu gunoh uning zimmasida bo‘ladi. Shuning uchun, agar siz niyatni to‘g‘ri qilib, haqli maqsad uchun bergan bo‘lsangiz, bunda sizga gunoh yo‘q.

Ammo ba’zida shunday holatlar ham bo‘layaptiki, kimdir pul beradi-da, navbati kelgan odamni chiqarib tashlab, o‘zini qo‘yishadi. Ana shunda bu harom bo‘ladi. Sizning berishingiz ham, uning olishi ham harom. Chunki siz bir musulmonni haqidan mahrum qilmoqdasiz, uni hajdan qoldiryapsiz. Bu esa zulmdir. Bunday holatda hajga bormaslik afzalroqdir. Chunki haj “mabrur” (ya’ni Alloh tomonidan maqbul) bo‘lishi uchun halollik va adolat asosida bo‘lishi kerak.

Agar qo‘shimcha xizmatlar yoki muayyan yordamlar evaziga, hech kimning haqini poymol qilmasdan borilsa, bu joiz bo‘ladi. Bu holatda zarar ko‘radiganlar — mas’uliyatni noto‘g‘ri bajarayotganlar bo‘ladi, bergan kishi emas.

Vallohu a’lam.