Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Agar masjidga borish qiyinchiliksiz bo‘lsa, unda masjidga borib, jamoatda namoz o‘qish lozim. Lekin agar borib-kelish mashaqqati (xaraj) bo‘lsa — ya’ni og‘irlik, noqulaylik, xavf yoki kasallik kabi sabablar bo‘lsa — bu holda u odam jamoatga borishdan ozod qilinadi.

Alloh taolo marhamat qiladi:

وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى ٱلدِّينِ مِنْ حَرَجٍۢ ۚ 

Va sizga bu dinda hech tanglik qilmadi
(Surat al-Hajj, 78)

Shariatda “xaraj” tushunchasi — ya’ni mashaqqat, noqulaylik, zarar, xavf, haddan ziyod zo‘riqish kabi holatlar — ko‘p ibodatlarda hisobga olinadi.

Misollar:

• Yomg‘ir yog‘ayotgan bo‘lsa va loy, suv to‘planib ketgan bo‘lsa — jamoatga borishdan ozod qilinadi.

• Kuchli sovuq, shamol, qor yog‘ayotgan bo‘lsa, odamlar uyidan chiqolmaydigan darajada bo‘lsa — ham shunday.

• Katta masofa yurilishi kerak bo‘lsa — bu ham noqulaylik (xaraj) sanaladi.

• Yo‘lda xavf bo‘lsa — jinoyat, hujum, hayotga xavf — bunday holatlarda ham odam jamoatdan ozod bo‘ladi.

• Odam safarda bo‘lsa yoki ish bilan band bo‘lib, masjidga borish uning asosiy ishlariga to‘sqinlik qilsa — bu ham asosli uzr hisoblanadi.

Demak, masofa uzoqligi, tanadagi charchoq, uydan chiqishdagi xavf, ob-havo sharoiti, sog‘lig‘ining yomonligi kabi holatlar — barchasi xaraj doirasiga kiradi.

Kimdir masjid azoni karnay orqali eshitayotgan bo‘lsa ham, agar borish imkoniyati yo‘q yoki juda qiyin bo‘lsa — unga jamoatda qatnashish vojib bo‘lmaydi.

Chunki shariatda hukmlar og‘irlik yuzaga kelgan joyda yengillik bilan almashtiriladi.

Xulosa:

Karnay orqali azon eshitilgan taqdirda ham, agar masjidga borish qiyin bo‘lsa — masofa uzoqligi, sog‘lik holati, xavfsizlik, ob-havo yoki boshqa uzrlar bo‘lsa — bu odam jamoatga borishdan ozod qilinadi.
Shariat bunday holatlarda og‘irlik emas, yengillikni tanlaydi.

Vallāhu a‘lam.