Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Agar tarixni voqeaga tushirmasak, uni o‘rganishdan nima foyda? Qur’on va sunnatda zikr qilingan tarixiy qissalar — biz uchun ibrat va ogohlik manbai. Masalan, Qur’onda Lut qavmi, Shu’ayb qavmi, Fir’avn va boshqa halokatga uchragan qavmlar zikr qilinadi. Nega? Chunki ularning qilgan amallariga o‘xshagan ishlar qilinsa, xuddi o‘sha oqibat kutadi — degan xabar bor.

Demak, voqeaga tushirish — saboq olish, ogohlantirish va to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatish vositasi. Lekin buni har kim o‘zicha, ilm va tafaqquhsiz qilish — johillik. Tarixiy dalil va oyatlarni bugungi kundagi voqealikka to‘g‘ri tushirish uchun quyidagilar zarur:

1. Shariat ilmlarini chuqur bilish – Qur’on, sunnat, ijmo‘, qiyos, va maqosid ash-shari’a asoslarini tushunish.

2. Voqelikni bilish (farosat) – jamiyat, zamon, siyosiy va ijtimoiy holatni yaxshi anglash.

3. Ulamolardan ilm olish – o‘z bilganicha emas, ishonchli manbalar va olimlar fikriga asoslanish.

Aks holda odam, ayrim oyat va tarixlarni noto‘g‘ri talqin qilib, o‘zini “mo‘min”, boshqalarni “murtad” deb e’lon qilib yuboradi. O‘zini haq qilish uchun haqiqatni egri talqin qiladi.

Xulosa: Tarix va shar’iy saboqlarni hozirgi zamon holatiga to‘g‘ri va ilmli tarzda tushirish kerak. Bu — bilim va mas’uliyat bilan amalga oshiriladigan ishdir.

Vallohu a’lam.