Bismillah,

Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.

Bu oyat — Qur’ondagi eng chuqur va ibratli oyatlardan biridir. Alloh taolo bu yerda o‘z nurini zarbul-masal (misol) bilan bayon qilgan:

اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ
“Alloh — osmonlar va yerning nuridir.” (an-Nur, 35)

Ya’ni, Alloh — butun mavjudotga yo‘l ko‘rsatuvchi, haqiqatni yorituvchi va zulmatlardan nurga olib chiquvchi zotdir. Bu yerda nur deganda, oddiy yorug‘lik emas, balki hidoyat, vahiy, to‘g‘ri yo‘l, qalb nurining manbai nazarda tutiladi.

 Oyatdagi misol:

Alloh taolo bu nurini quyidagi tarzda tasvirlaydi:

• “Misoli — devordagi tokchadagi chiroqqa o‘xshaydi.”
  Tokcha — bu “مشكاة (mishkāt)”, unda chiroq bor: “فيها مصباح”

• Chiroq esa shishadan: “المصباح في زجاجة”

• U shisha esa yorqin yulduzga o‘xshaydi: “كأنها كوكب دري”

• Bu chiroq muborak zaytun yog‘idan yonadi:
  “توقد من شجرة مباركة زيتونة”

• Va bu yog‘ shunchalik tiniqki, olov tegmasdan ham yoritishga tayyor:
  “يكاد زيتها يضيء ولو لم تمسسه نار”

• Agar olov tegsa: “نور على نور” — Nur ustiga nur.

 Ma’nosi:

Bu misol orqali Alloh mo‘min kishining qalbini tasvirlamoqda. Ya’ni:

• Mishkāt – mo‘minning ko‘kragi

• Zujāja (shisha) – qalbi

• Yog‘ – fitrat (asl tabiat)

• Olov – vahiy, Allohning hidoyati

Mo‘minning qalbi fitratan pok bo‘lsa, u hali vahiy kelmasdan ham haqiqatga moyil bo‘ladi. Vahiy kelgach esa, bu nur yanada kuchayadi — nur ustiga nur bo‘ladi.

Misol tariqasida: Abu Bakr as-Siddiq (r.a.) islomdan oldin ham aroq ichmagan. Nega? Chunki qalblari pok, fitratlari salomat edi. O‘zlari ichmaslikni tanlaganlar.

Xulosa:

Bu oyat Allohning nurini va mo‘min qalbidagi hidoyatni tasvirlaydi. Pok qalb — vahiy bilan to‘qnashganida, zulmatdan to nurga chiqadi. Alloh taolo mo‘minlarga qalb nuri, hayot nuri va yo‘l ko‘rsatkich bo‘ladi.

“Alloh kimni xohlasa, o‘sha nurga hidoyat qiladi.”
— (an-Nur, 35 oyatning oxiri)

Vallohu A‘lam.