Bismillah,
Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salavot va salomlar bo‘lsin.
Agar kishi safar masofasiga, ya’ni 85 kilometrga yo‘l olsa, u namozlarni qasr qilib (to‘rt rakatli farz namozlarini ikki rakat qilib) va jamlab o‘qishi joiz bo‘ladi. Safar davomida shunday ruxsatga ega bo‘ladi. Lekin u manziliga yetib borganidan keyin, quyidagi tafsilotlar asosida hukm belgilanadi:
-
Agar u joy uning doimiy yashash joyi bo‘lsa, u namozlarni to‘liq ado etishi lozim va qasr qilishi joiz emas.
-
Agar u joy uning doimiy yashash joyi bo‘lmasa, hatto u yerda uyi yoki qarindoshlari bo‘lsa ham, lekin doimiy yashamasa, agar to‘rt kundan ortiq qolishni niyat qilgan bo‘lsa, u namozlarni to‘liq ado etishi lozim. Ammo agar to‘rt kundan kam muddat qolmoqchi bo‘lsa, unda namozlarini qasr qilish joiz.
Imom Shofe’iy (Alloh unga rahmat qilsin) shunday degan:
“Agar u bir shaharga kelsa va u yerda qavm-qarindoshlari yoki ayoli bo‘lsa, lekin to‘rt kun qolishni niyat qilmasa, u istasa namozlarini qasr qilishi mumkin. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) Makkani fath etganlarida, haj qilganlarida va Abu Bakr hajda imom bo‘lib turganlarida sahobalari bilan namozlarini qasr qilib o‘qiganlar. Holbuki, ularning aksariyatining Makkada uylari va qarindoshlari bor edi. Ulardan biri Abu Bakr bo‘lib, u Makkada uyi va qarindoshlari bor edi; Umar esa Makkada ko‘plab uylarga ega edi; Usmonning ham uyi va qarindoshlari bor edi. Shunga qaramay, men Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ulardan birortasiga namozni to‘liq o‘qishni buyurganlarini bilmayman. U zot namozlarini to‘liq o‘qimaganlari kabi, sahobalar ham Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) vafotlaridan keyin Makkaga kelganlarida namozlarini to‘liq ado etmaganlar.” (Al-Umm, 1/217).
Shayx Ibn Usaymin (Alloh uni rahmat qilsin) quyidagicha savolga javob berganlar:
“Men Qosimda yashayman va ba’zan oilamni ko‘rish uchun Riyozga boraman. U yerda men yashaydigan xonam bor va ularning yonida ikki-uch kun turaman. Namozlarimni yolg‘iz o‘qisam, qasr qilishim joizmi? Men safar hukmiga kiramanmi?”
Shayx Ibn Usaymin javob berdilar:
“Ha, siz safar hukmiga kirasiz. Chunki sizning doimiy yashash joyingiz Qosim hisoblanadi, oilangizni ziyorat qilganingizda safar maqomida bo‘lasiz. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) ham Makkada bo‘lganlarida namozlarini qasr qilib o‘qiganlar. Holbuki, ilgari u yerning aholisi bo‘lganlar va uylari ham bor edi, lekin hijratdan so‘ng Madina ularning vataniga aylangan edi. Shuning uchun, siz ham oilangizni ziyorat qilganingizda, safarda bo‘lasiz.” (Liqa’ al-Baab al-Maftooh, 58/23).
Fatvo beruvchi Lajna Daima (Doimiy Fatvo Qo‘mitasi) (8/147) kitobida shunday deyiladi:
Savol:
Agar bir kishining ikki xil shaharda ikki uyi bo‘lsa va u ikkala joyda ham yashasa, lekin vaqti-vaqti bilan biridan ikkinchisiga safar qilsa, u uylardan biriga borganida namozlarini qasr qilishi kerakmi yoki ularni to‘liq o‘qish lozimmi? Umuman, safar vaqtida namozlarni qasr qilish haqida aniqroq tushuntirish bera olasizmi?
Javob:
Agar aytilganidek, u ikkala uyini ham doimiy yashash joyi sifatida qabul qilgan bo‘lsa, u holda u o‘sha ikki shaharning birida turganida safar ruxsatlaridan, jumladan namozlarni qasr qilishdan foydalana olmaydi. Ammo agar u ikkala shahar orasida safar qilayotgan bo‘lsa va safar masofasi (taxminan 80 kilometr) bo‘lsa, u holda safar davomida qasr qilishga ruxsat bor.
Fatvo bergan ulamolar:
Abdulloh ibn G‘adyan, Abdulrazzoq Ajiyfi, Abdulaziz ibn Abdulloh ibn Baz.
Xulosa:
Sizning savolingizdan tushunishimizcha, qirg‘oq bo‘yidagi uyingiz sizning doimiy yashash joyingiz emas. Shuning uchun, agar siz u yerda to‘rt kundan ortiq qolishni niyat qilmagan bo‘lsangiz, namozlaringizni qasr qilishingiz joiz. Agar to‘rt kundan ortiq qolishni rejalashtirgan bo‘lsangiz, u holda namozlaringizni to‘liq o‘qishingiz lozim.
Alloh bilguvchiroqdir.
