Bismillah,
Alloh taologa hamdlar, undan keyin payg‘ambar kelmaydigan oxirgi payg‘ambar, uning oilasi, sahobalari va qiyomatgacha ularga yaxshilik bilan ergashganlarga salovot va salomlar bo’lsin.
Bunday holat “shartli taloq” deyiladi. Ya’ni: «Opangnikiga borsang – taloqsan» degani aslida “borma” degani bo‘lib, ayolni qaytarish uchun aytiladi. Ya’ni bu jumla “Allohga qasamki, agar borsang, seni taloq qilaman” degan ma’noni anglatadi. Bizda odatda shunga o‘xshagan uslublar bor: masalan, «borsang, o‘lding» deyishadi, ya’ni bu “borma, bo‘lmasa oqibat yomon bo‘ladi” degani.
Shunday qilib, bu kabi iboralar qasam o‘rnida keladi. Agar ayol haqiqatan ham opasining uyiga borgan bo‘lsa, er qasamini bajarmagan bo‘ladi. U holda taloq tushmaydi, lekin er qasam kaforatini berishi kerak bo‘ladi. Chunki er qasamini buzgan bo‘ladi.
Demak, agar er taloqni qasam bilan bog‘lagan va ayol borgan bo‘lsa, u holda qasamning kaforati beriladi, lekin taloq tushmaydi.
Agar er undan keyin yana alohida sabab bilan “Taloqsan” deb aytgan bo‘lsa, birinchi taloq shu bilan tushgan bo‘ladi. Chunki u er bu safar ochiqchasiga, yangi sabab bilan taloq bergan.
Ayol idda vaqtida opasining uyiga borgani esa, yana bitta taloq tushishiga sabab bo‘lmaydi, agar birinchi jumla (opangnikiga borsang – taloqsan) qasam sifatida aytilgan bo‘lsa.
Bizning tanlagan yo‘nalishimiz (mazhabimiz) va fatvomiz shuki: bunday holatlarda bu iboralar qasam hisoblanadi, va agar qasam buzilsa, qasam kaforati beriladi, taloq tushmaydi.
Bu kabi gaplar odatda ayolni biror ishni qilishdan to‘xtatish uchun aytiladi, aks holda er darhol taloqni bergan bo‘lardi. Shuning uchun, asl maqsadiga qaraladi: agar bu faqat ogohlantirish bo‘lsa, taloq emas, qasam bo‘ladi.
Agar er bu ogohlantirishni buzilgan deb hisoblasa va o‘zi taloq bersa – u holda bitta taloq tushgan hisoblanadi. Boshqa taloq emas.
Xulosa:
Ayol idda vaqtida opasining uyiga borgani uchun yana bir taloq tushmagan, agar erning «borsang – taloqsan» degan so‘zi qasam niyatida aytilgan bo‘lsa.
Bu holatda qasam buzilgan, taloq emas.
Vallāhu a‘lam.
