Mash qilishni joiz deb bilgan ulamolarning aksariyati shart qo‘yganlar: paypoqlar qalin bo‘lishi, va ular bilan yurish mumkin bo‘lishi kerak. Qarang: Al-Mabsut (1/102), Al-Majmu‘ (1/483), Al-Insaf (1/170).
Sababi, paypoqlar hukmi xuff (teri paypoqlar) hukmiga o‘xshatiladi. Xuff har doim qalin bo‘ladi. Shuning uchun, paypoqlar xuff o‘rnini bosishi uchun xuffga o‘xshash bo‘lishi kerak.
Al-Kasani (rahmatullohi ‘alayh) aytadi:
«Agar paypoqlar yupqa bo‘lsa va suv o‘tkazsa — u holda ularning ustidan mash qilish barcha ulamolarning ittifoqi bilan joiz emas». (Bada’i‘ as-Sana’i‘, 1/10)
Ibn Al-Qattan Al-Fasi (rahmatullohi ‘alayh) aytadi:
«Agar paypoqlar qalin bo‘lmasa, ularning ustidan mash qilish joiz emasligi borasida barcha ulamolar ittifoq qilganlar». (Al-Iqna‘ fi Masa’il Al-Ijma‘, №351)
Shayxul-Islom Ibn Taymiyah (rahmatullohi ‘alayh)dan so‘rashgan:
«Paypoqlar ustidan xuddi xuff kabi mash tortish mumkinmi?»
U zot aytganlar:
«Ha, agar u bilan yurish mumkin bo‘lsa, u holda charm bo‘lishidan qat’i nazar mash qilish joiz». (Majmu‘ al-Fatawa, 21/213)
Yana dedilar: «Agar ular yupqa bo‘lsa — mash qilish joiz emas. Chunki bunday paypoqlarda odatda yurib bo‘lmaydi va ularni mash qilishga ehtiyoj ham yo‘q». (Sharh ‘Umdat al-Fiqh, 1/251)
Fatawa al-Lajna ad-Da’imah (5/267)da aytiladi:
«Paypoqlar qalin bo‘lishi kerak, va ular ostidan teri ko‘rinmasligi lozim».
Yana: «Xuff va qalin paypoqlar kabi oyoqlarni to‘liq qoplaydigan narsalar ustidan mash qilish joiz». (4/101)
Shayx Muhammad ibn Ibrohim (rahmatullohi ‘alayh) aytadilar:
«Paypoqlar va shunga o‘xshash narsalar — ular jun, tuya junidan, echki junidan, paxta yoki boshqa matolardan bo‘lsin — agar ular qalin bo‘lib, yuvilishi farz bo‘lgan joyni to‘liq yopsa va shartlarga javob bersa, mash qilish joiz». (Fatawa wa Rasa’il, 2/66)
Yana dedilar: «Agar paypoqlar yupqa bo‘lib, teri ko‘rinib tursa — ularni mash qilish joiz emas». (2/68)
Shayx Ibn Boz (rahmatullohi ‘alayh) aytdilar:
«Mash qilishning shartlaridan biri — paypoqlar qalin bo‘lishi va oyoqni to‘liq yopishi. Agar yupqa bo‘lsa, mash qilish joiz emas, chunki bu holatda oyoq ochiqdek bo‘ladi». (Fatawa Ibn Baz, 10/110)
Ba’zi ulamolar har qanday paypoq ustidan mash qilishni joiz deb bilganlar.
Imom An-Nawaviy (rahmatullohi ‘alayh) aytadilar:
«Bizning ulamolarimiz ‘Umar va ‘Ali (roziyallohu ‘anhuma)dan rivoyat qilganlar: ular yupqa bo‘lsa ham paypoq ustidan mash qilishni joiz deb bilganlar. Bu fikrni Abo Yusuf, Muhammad, Ishoq va Dovud ham aytganlar». (Al-Majmu‘ Sharh al-Muhadhdhab, 1/500)
Bu fikrni Shayx Al-Alboniy va Shayx Ibn Usaymin (rahmatullohi ‘alayhim) afzal ko‘rganlar.
Ammo yuqorida zikr etilgan fikr — aksar ulamolarning fikri bo‘lib, eng to‘g‘ri hisoblanadi, chunki mash qilishga ruhsat berish — xuffga qiyos qilingan. Yupqa paypoqlar esa xuffga o‘xshamaydi, shuning uchun ularga qiyos qilish mumkin emas.
Sahobalar mash qilgan paypoqlar qalin bo‘lgan, chunki yupqa paypoqlar yaqinda paydo bo‘lgan.
Imom Ahmad (rahmatullohi ‘alayh) aytdilar:
«Faqat qalin paypoqlargagina mash qilinadi… Odamlar mash qilgan paypoqlar xuff o‘rnini bosardi. Ular bilan kirib-chiqib yurgan bo‘lishardi». (Al-Mughni Ibn Qudama, 1/216)
Nima uchun ulamolar bu shartlarni qo‘ygan?
Al-Mubarakfuri (rahmatullohi ‘alayh) aytdilar:
«Aslida oyoqlarni yuvish farzdir — bu Qur’onning ochiq ma’nosidir. Bundan voz kechib, mash qilish faqat aniq va sahih hadislar asosida joiz bo‘ladi — xuff haqida kelgan hadislar kabi. Ammo paypoq haqida kelgan hadislar orasida ularning sahihligi borasida ixtilof bor.
Shuning uchun, har qanday paypoqqa mash qilishni joiz deyish mumkin emas. Ulamolar shuning uchun bu shartlarni qo‘yganlar, toki bu paypoqlar ham xuff hukmiga kirsin.
Agar paypoqlar qalin bo‘lib, bog‘lamasdan turib tursa va yurish mumkin bo‘lsa — ular xuffga o‘xshaydi. Ammo yupqa bo‘lsa, yurish imkonsiz bo‘lsa, ular xuffga o‘xshamaydi.
Axir xuff sandallarga o‘xshaydi — kishi ularda bemalol yuradi. Ularni har safar yechishga hojat yo‘q.
Leave a Reply