Bismillah,

Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.

Ba’zi ulamolar boshni chayqab salom berishni makruh, boshqalar esa joiz emas, harom deb aytishgan.

Imom Navaviy (rahimahulloh) o‘zining “Fatavo” kitobida boshni chayqab salom berish halolmi yoki harommi degan masalaga javob berib, bu makruh ekanini bildirgan.

Boshqa ba’zi ulamolar esa bu joiz emas, harom deb aytishgan, chunki musulmon faqat Allohga egilishi kerak, bosh bilan bo‘lsa ham egilib salom berish mumkin emas.

Ba’zi holatlar

• Karate va boshqa sport turlarida musobaqadan oldin egilib salom berish odati bor. Ulamolar bu joiz emas deb hisoblashgan.
• Ba’zan haydovchilar uzoqdan bir-birini ko‘rganida “Assalomu alaykum” deb aytsa, eshitilmasligi mumkin. Bu holatda bosh chayqash ham salomlashish alomati. Shu sababli ba’zilar qo‘l ko‘tarib salom beradi deganlar. 

Ammo faqatgina qo‘lni o’zini ko‘tarib salom berish ham joiz emas, chunki bu haqda hadis kelgan.

Hadislar va ulamolar fikri

Imom Termiziy (rahimahulloh) “Sunan” asarida Amr ibn Shuayb otasidan, u esa bobosidan rivoyat qiladi: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) aytadilar:

“Kim o’zini boshqalarga o‘xshatsa, bizdan emas. Yahudiy va nasorolarga o‘xshamanglar. Yahudiylar barmoq bilan salom berishadi, nasorolar esa kaft bilan salom berishadi.”

Ba’zi ulamolar bu hadisni zaif deb bilishgan, boshqalar esa hasan darajasida deb hisoblashgan.

Imom Bayhaqiy (rahimahulloh) “Sunan” asarida **Jobir ibn Abdulloh (roziyallohu anhu)**dan rivoyat qiladi: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) aytidilar:

“Yahudiylar va nasorolar kabi salom bermanglar, chunki ular salom berishda bosh, kaft va barmoqlari bilan ishora qilishadi.”

Imom Nasai (rahimahulloh) ushbu hadisni keltirgan va bosh, kaft va ishora bilan salom berish makruh deb alohida bob ochgan.

Bosh chayqab yoki faqat ishora bilan salom berish harom bo’ladi?

1. Faqatgina ishora bilan salom berish joiz emas.

• Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) yahudiy va nasorolar kabi faqatgina ishora bilan salom berishdan man etganlar.
• Agar kimdir uzoqdan salom bersa, “Assalomu alaykum” deb talaffuz qilish bilan birga qo‘l bilan ishora qilishi mumkin.

2. Bosh chayqash yoki egilish makruh yoki haromdir.

• Ulamolar bosh bilan egilib salom berishni makruh yoki harom deb hisoblashgan.
• Shirk xavfi bo‘lmasligi uchun bu odatdan tiyilish lozim.

3. Qaysi holatda faqat ishora bilan salom berish mumkin?

• Namoz o‘qiyotgan paytda.
  • Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) namoz o‘qiyotganlarida sahobalar salom berganda qo‘llari bilan ishora qilib javob qaytarganlar, chunki namozda gapirish mumkin emas.
• Soqov kishi salom berayotganda.
  • Agar kishi gapira olmasa, faqat ishora bilan salom berishi mumkin.

Haydovchilar uchun salom berishning to‘g‘ri shakli

• Eng yaxshi yo‘l – “Assalomu alaykum” deb talaffuz qilib, qo‘l ko‘tarish bilan birga salom berish.
  – Faqatgina boshni chayqash joiz emas.
  – Faqat qo‘lni ko‘tarib ishora qilish ham joiz emas.

Ba’zi haydovchilar uzoqdan signal chalib salom berishga harakat qilishadi.

• Shayx Usaymin (rahimahulloh) bu haqda so‘ralganda:
  “Bunday qilish mashinani mashinaga salom berishi bo’lib qoladi. Agar signal bilan birga “Assalomu alaykum” ham aytilsa, muammo yo‘q. Lekin faqatgina signal bilan kifoyalanish joiz emas.”
• Imom Ibn Qayyim (rahimahulloh) shunday degan:
  “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) kimni ko‘rsalar, salom berardilar. Agar kimdir U zotga salom bersa, undan yahshiroq qilib javob qaytarardilar. Na qo‘llari bilan, na bosh bilan, na barmoqlari bilan ishora qilib alik olmasdilar. Faqat namozda turgan paytlaridagina ishora bilan javob qaytarganlar.”

Xulosa:

1. Boshni chayqab yoki egilib salom berish joiz emas.
2. Faqatgina ishora bilan salom berish joiz emas, talaffuz bilan birga bo‘lishi kerak.
3. Namozdagi va soqov odam holatidan tashqari faqat ishora bilan salom berish joiz emas.
4. Haydovchilar uzoqdan salom berishda “Assalomu alaykum” deb aytish bilan birga qo‘l ko‘tarsa, bu joiz.
5. Faqat signal bilan salom berish joiz emas.

Shu sababli, haydovchilar salom berayotganda iloji boricha talaffuz bilan birga qo‘l bilan ishora qilishsin, ammo boshni chayqash yoki faqat ishora qilish odatini tark qilish kerak.

Vallohu a’lam.