Bismillah,
Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga yaxshilikda ergashganlarga salavot va salomlar bo’lsin.
Dayyan “Qudratli, G‘olib, bandalariga va maxluqotiga haqqini beradigan zot” ma’nosini anglatadi. Abdulloh ibn Unays roziyallohu anhudan rivoyat qilinishicha, qiyomat kunida Alloh aytadi: “Men Podshohman, Men Qudratliman”. Shuning uchun “Ad-Dayyan” nomi “Al” artikli bilan Allohning go‘zal ismlaridan biri hisoblanadi va insonni yoki Allohning maxluqotlarini bunday nomlash mumkin emas. Bu ism faqat Allohga xosdir.
Lekin, “Al” artiklisiz Dayyan deb nomlash, ya’ni noaniq shaklda, masalan, “Bu odam Dayyan” deyish, ya’ni hakam ma’nosida mumkin. Ammo, agar bunday nomlangan odam haqiqatdan ham odamlar o‘rtasida hukm chiqaradigan bo‘lsa, bu Allohning sifatlaridan biriga o‘xshatish bo‘lib qoladi, bu esa noo‘rindir. Agar u hakam bo‘lmasa va shunchaki Dayyan nomi qo‘yilgan bo‘lsa, buning zarari yo‘q. Shunday bo‘lsa ham, Allohga sevimli bo‘lgan boshqa yaxshi ma’noli ismlarni tanlash afzaldir.
Abdulloh (“Allohga ibodat qiluvchi”) va Abdurrahmon (“Mehribonga ibodat qiluvchi”) ismlari inson uchun eng sevimli ismlardir. Bundan tashqari Horis kabi yaxshi ma’noli ismlar yoki Ibrohim, Muso, Iso, Ahmad, Muhammad kabi payg‘ambarlarning ismlari ham afzal hisoblanadi. Ular ijobiy ma’nolarga ega bo‘lib, tanlash uchun yaxshi ismlardir.
Rahmon nomi esa Allohning go‘zal ismlaridan biri bo‘lib, faqat Unga xosdir, shuning uchun insonni Ar-Rahmon deb nomlash mumkin emas. Ammo, Rahim ismidan foydalanish mumkin, chunki u rahmatga ishora qiladi, lekin bu faqatgina Allohga xos bo‘lgan sifat emas. Masalan, Abdurrahim (“Mehribonga ibodat qiluvchi”) deb nomlash joiz va muborakdir. Chunki, bu ism Allohga bog‘langanligini bildirib, insonni Unga yaqinlashtiradi. Har safar unga ismi bilan murojaat qilganingizda, uni Allohga ibodat qiluvchi banda sifatida chaqirgan bo‘lasiz.
Shuningdek, “Abd” (“Allohning quli”) so‘zini o‘z ichiga olgan Abdurrahmon, Abdulaziz, Abdumalik, Abdulquddus kabi ismlar afzaldir. Ular Allohga yaqinlashish istagida qo‘yilsa, inson bundan savob oladi. Rahim yoki Aziz kabi ismlar joiz bo‘lsa-da, ehtiyotkorlik uchun ulardan saqlanish yaxshiroqdir.
Vallohu A’lam.
