Bismillah,

Alloh ta’ologa hamdlar, undan keyin payg’ambar bo’lmaydigan payg’ambarga, uning oilasi, sahobalari va to qiyomatgacha ularga

Bu masala haqida olimlar o‘rtasida xilof mavjud. Ularning ba’zilari basmalani namozda o‘qish vojib, ba’zilari esa sunnat deb hisoblashgan. Yana ba’zi olimlar basmalani vojib ham, sunnat ham emas, hatto uni o‘qimaslik kerak, deb aytishgan. Quyida bu masala bo‘yicha turli mazhablarning fikrlari bayon qilinadi.

1. Shofeiy mazhabi

Shofeiy mazhabi olimlari basmalani vojib deb hisoblashgan. Ularning fikricha, «Bismillahir Rohmanir Rohiym» Fotiha surasining birinchi oyati hisoblanadi. Shuning uchun, Fotiha surasini o‘qish vojib bo‘lgani kabi, basmalani ham o‘qish vojibdir.

Shofeiy mazhabiga ko‘ra, Fotiha surasini ovoz chiqarib o‘qish (jahriy namozlarda) qanday sunnat bo‘lsa, basmalani ham ovoz chiqarib o‘qish shunday sunnatdir. Shuning uchun, ular jahriy namozlarda basmalani baland ovozda aytadilar.

2. Jumhur ulamolar (Hanafiy va Hanbaliy mazhablari)

Jumhur olimlar — ya’ni Hanafiy va Hanbaliy mazhabi olimlarining fikriga ko‘ra, basmalani aytish sunnat hisoblanadi. Ular basmalaning Fotiha surasining bir qismi ekanligini rad etmaydilar, lekin uni namozda aytish vojib emas, balki mustahab yoki sunnat deb hisoblashadi. Shuning uchun, bu mazhab olimlari namozda basmalani shovqinsiz o‘qishni (sirriy) afzal ko‘rishadi.

3. Molikiy mazhabi

Molikiy mazhabida esa basmalaning hukmi boshqa mazhablardan farqlidir. Ularning fikricha, farz namozlarida basmalani, sano va isti’ozani o‘qish shart emas. Molikiy mazhabida farz namozlarida takbir aytilgandan so‘ng to‘g‘ridan-to‘g‘ri Fotiha surasi o‘qiladi va basmala aytilmaydi.

Qaysi fikr kuchliroq?

Bu masala bo‘yicha eng kuchli fikr — basmalani namozda o‘qish sunnat hisoblanadi, degan fikrdir. Chunki jumhur olimlarning ko‘pchiligi bu fikrni tasdiqlagan. Bunda basmalani o‘qishning namozga xos go‘zallik va odobni ta’minlashdagi o‘rni inobatga olinadi.

Demak, har bir mazhabning basmalaga oid hukmlari bor. Biroq, jumhur ulamolarning basmalani sunnat deb bilishi kengroq qabul qilingan. Shu sabab, namozda basmalani aytish yaxshidir, lekin tark qilingan taqdirda ham namoz buzilmaydi.

(Manba: al-Mug‘niy, Shofeiy va Molikiy fiqhi manbalari)